Esterler video 12. sınıf Kimya Adası
Esterler ve Özellikleri
Esterler, bir karboksilik asit molekülü ile bir alkol molekülünün tepkimesinden oluşur. Bu tepkimede 1 molekül H2O açığa çıkar. Bu tepkimede oluşan organik moleküle ester, bu olaya esterleşme denir. Aşağıda esterleşme tepkimesine örnek verilmiştir. Esterleşme tepkimeleri denge tepkimeleri olduğundan bu tepkimeler çift yönlü ok ( ) ile gösterilir. Esterleşme tepkimelerinde açığa çıkan suyun OH– iyonu karboksilik asitten, H+ iyonu ise alkolden kaynaklanır. Esterleşme tepkimeleri yavaş gerçekleşir ve moleküller arasında oluşur. Esterleşme tepkimelerinin tersi ester hidrolizidir. Esterlerin hidroliziyle karboksilik asit ve alkol oluşur.
Esterler kimya sanayisinin önemli maddelerinden biridir. Sabunlar, bal mumları, sentetik dokuma lifleri, kozmetik ürünler, parfümler, ilaçlar, boya ve plastikler için çözücüler, yapay gıda tatlandırıcıları, plastikler gibi birçok maddede kullanılır. Meyvelerin kokuları yapılarındaki esterlerden kaynaklanır. Örneğin şeftali ve kayısı gibi meyvelere özgü kokuların kaynağı esterlerdir. Bazı meyveler ve bu meyvelere özgü kokunun kaynağı olan esterler aşağıda verilmiştir (Tablo 3.13).
Lanolin: Açık sarı renkte, merhem kıvamındadır. Hafif kokuludur. Lanolin koyun yününden elde edilir (Görsel 3.23). Koyun yünü, basit yıkama ile madenî tuzlardan temizlenir. Sonra sabunlu suyla yıkanır. Bu karışımda lanolin emülsiyon şeklindedir ve çok küçük tanecikler hâlinde karışımdan ayrılır. Lanolin; merhem yapımında, kozmetikte (el ve tıraş kremleri, tüy dökücü kremler) kullanılır. Işıksız ortamda kapalı şekilde saklanmalıdır.
Bal Mumu: Ana maddesi alkol ve yağ asitleridir. Bal mumu balın peteklerden alınmasından sonra peteklerin eritilmesiyle elde edilir (Görsel 3.24). 65 o C’de sıvı hâle gelen bal mumunun kendisine has bir kokusu ve tadı vardır. Bal mumu, cilt nemlendiricilerinde temizleyici olarak kullanılmaktadır. A vitamini açısından zengindir.
Balsam: Bazı çam çeşitlerinden ve tropikal ağaçlardan elde edilir. Özellikle parfüm sanayisinde ayrıca tıpta öksürük kesmede ve boğaz ağrısı tedavisinde kullanılır (Görsel 3.25). Esterler, genellikle çözücü ve seyreltici olarak kullanılır. Özellikle etil asetat; parfüm ve şekerlemelerde yaygın olarak kullanılır.
Esterlerin ve Karboksilik Asitlerin Fonksiyonel Grup İzomerliği
Genel formülleri CnH2nO2 olan aynı karbon sayılı mono karboksilik asit ile esterler birbirinin fonksiyonel grup izomeridir. Fonksiyonel grup izomerliği, yapı izomerliğinin bir çeşididir ve organik bileşikteki fonksiyonel grupların farklı olmasından kaynaklanmaktadır. Aşağıda fonksiyonel grup izomerliğine sahip bazı karboksilik asit ve izomeri olan esterler verilmiştir.