EŞEYE BAĞLI KALITIM (CİNSİYETE BAĞLI KALITIM)

Sadece vücut yapısıyla ilgili genleri (göz rengi, saç rengi v.s) taşıyan kromozomlara otozom kromozom, hem cinsiyet hem de vücut yapısıyla ilgili genleri taşıyan kromozomlara gonozom kromozom denir. Örneğin X kromozomu hem cinsiyetle ilgili genleri taşır hem de renk körlüğü genlerini taşır.

Temel Kurallar

Erkekler daima X kromozomunu anneden, Y kromozomunu babadan alırlar. Bu yüzden renk körü bir annenin erkek çocukları kesin renk körüdür. Dişiler ise bir X kromozomunu anneden diğerini ise babadan alırlar.

X üzerinde taşınan çekinik hastalıkların erkeklerde görülme ihtimali daha yüksek (erkekte 1/2 dişide 1/3 olasılık), X üzeri baskın hastalıkların ise dişilerde görülme ihtimali daha yüksektir (Dişide 2/3 erkekte 1/2 olasılık) .

AYRILMAMA OLAYLARI

Bazen gamet oluşumu sırasında bazı kromozomlar birbirinden ayrılmayıp aynı kutba giderler. Bunun sonucunda bir anormallik oluşur. Eğer gonozom kromozomlar ayrılmamışsa buna gonozomal ayrılmama denir. Eğer otozom kromozomlar ayrılmamışsa buna otozomal ayrılmama denir. Ayrılmama olayı bir mutasyondur. Ayrılmama olayı sonucu oluşan bireylerin çoğu kısır olup zekâ geriliği yaşar.

* Dazlaklık (kellik) baskın bir gen tarafından kontrol edilir. Ancak insanların dişilerinde eşeysel hormonlar (östrojen) bir dazlaklık geninin etkisini baskılar. Bu yüzden eğer dişi “Dd” genotipine sahipse dazlak olmaz ama “DD” genotipine sahipse dazlak olur. Çünkü östrojen bir geni baskılar ama diğeri etki gösterir. Yani dazlak bir dişi kesin homozigottur. Benzer durum hayvanlarda boynuz oluşumunda da görülür.

Çoklu Doğumlar

Bazen döllenmeyle oluşan zigot mitoz bölünme geçirdikten sonra oluşan hücreler birbirinden ayrılıp ayrı gelişirler ve tek yumurta ikizleri oluşur. Bunlar aynı zigotun mitozuyla oluştuğu için genotipleri (kan grubu, cinsiyet, göz rengi v.s) kesin aynıdır Fenotipleri ise farklı olabilir (boy, kilo, zeka)

Dişilerde bazen iki yumurtalık aynı anda yumurta oluşturur. Böylece oluşan iki farklı yumurta döllenerek iki farklı zigot oluşur. Bu durumda oluşanlar çift yumurta ikizleridir. Bunlar aynı zamanda doğan kardeşler gibidir. Yani cinsiyet, kan grubu gibi özellikleri aynı veya farklı olabilir. Çift yumurta ikizlerinin genotipi farklıdır. Yani bazı genetik özellikleri benzese de genetikleri tamamen aynı değildir.