Eş Baskınlık 10. Sınıf
Bir karaktere etki eden alel genlerin, fenotipteki etkilerinin birbirine eşit olmasına eş baskınlık denir. Eş baskın bir karakter için heterozigot durumda, alel genlerin her ikisi etkisini birlikte gösterir. Eş baskın bir karakter için heterozigot genotipli olan bireyler, hem annenin hem de babanın fenotipini gösterir.
İnsanda MN Kan Grubu
İnsanlarda MN kan grubundan sorumlu genin alelleri arasında eş baskınlık görülür. Bu sistemde M, N ve MN olmak üzere 3 farklı fenotipte kan grubu vardır. Bu gruplandırma alyuvarların yüzeyinde bulunan M ve N olarak adlandırılan antijenlere (proteinler) göre yapılır.
Alyuvarları üzerinde M antijeni bulunan insanlar M kan grubundan, N antijeni bulunanlar ise N kan grubundan olur. MN kan gruplu insanların alyuvarlarında ise, M ve N antijenleri bulunur. Bu sistemde M ve N antijenleri için antikor oluşumu görülmez.
Örnek: Eksik baskınlıkla ilgili olarak;
I. Heterozigot genotipli bireylerin fenotipi anne ve babadan farklıdır.
II. Heterozigot bireylerde aynı karakter için ikiden fazla gen bulunur.
III. Sadece endülüs tavukları ve aslanağzı bitkisinde görülür.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) II ve III
Çözüm: Eksik baskınlıkta heterozigot bireylerin fenotipi anne ve babadan farklıdır. Heterozigot bireylerde aynı karakter için ikiden fazla gen bulunur ifadesi yanlıştır. Çünkü herhangi bir karakter için bir bireyde en fazla iki tane gen bulunur. Eksik baskınlık sadece endülüs tavukları ve aslanağzı bitkisinde görülmez. Sığır ve atlarda kıl rengi, akşam sefası bitkisinde çiçek rengi de eksik baskınlık gösteren karakterlerden bazılarıdır. Cevap A
Eş Baskınlık konu anlatımı soruları 10. Sınıf ders notu özet
Eş baskınlıkta iki alel fenotipi ayrı ayrı etkiler. Bir başka ifadeyle heterozigot bireylerde her iki alel de fenotipte etkisini gösterir. Eş baskınlığa insanlardaki MN kan grubu ömek olarak verilebilir. Bu kan grubu, alyuvarların yüzeyinde M ve N olarak gösterilen özgül moleküllerin bulunmasıyla ilgilidir. Bir birey bunlardan birisine ya da her ikisine sahip olabilir. Buna göre insanlarda M, N ve MN olmak üzere üç farklı kan grubu bulunur.
M kan grubuna sahip olan bireylerin genotipi MM'dir. Bu bireyler sadece M molekülü taşıyan alyuvarlar içerir. N kan grubundan olan bireylerin genotipi NN'dir ve bunların alyuvarlarında sadece N molekülü bulunur. MN kan grubu heterozigotluk durumunda ortaya çıkar ve bu bireylerin alyuvarlarının yüzeyinde hem M hem de N molekülleri yer alır. Burada görüldüğü gibi M ve N alelleri arasında eş baskınlık söz konusudur.
Alel genlerin fenotipteki etkilerinin birbirine eşit olması durumuna eş baskınlık denir. Eş baskınlıkta eksik baskınlıkta olduğu gibi ara fenotip oluşmaz. Heterozigot bireyler hem annenin hem babanın fenotipini gösterir.
MN kan grubu sisteminde M ve N genleri birbirine eş baskındır. Çünkü eş baskınlık durumunda iki alel gen, fenotipi bağımsız olarak etkilerve ayırt edilebilir. Bu kan grubu sisteminde MM, MN, NN genotipleri oluşabilir. Bu kan grubu sisteminde fenotipler genotipler ile aynıdır. M geni M antijeninin, N geni N antijeninin üretiminde etkilidir. Bu antijenlere karşı plazmada antikor üretilmediği için M, N grupları kan alışverişinde sorun yaratmaz.