ERZURUM KONGRESİ (23 Temmuz – 7 Ağustos 1919)

Kongrenin Toplanma Amaçları :

• Doğu Anadolu’da Ermeni, Doğu Karadeniz’de Pontus Rum tehlikelerine karşı önlem almak
• Bölgedeki Türk nüfusunu azınlıklara oranla her yönden güçlü tutmak
• Mustafa Kemal, Amasya Genelgesi’nin ardından Erzurum Kongresi’ne katılmak üzere yola çıktı. Kazım Karabekir Mustafa Kemal’e ordusuyla beraber emrinde olduğunu bildirmiştir. Kongre 54 delegenin katılımıyla toplanmış ve Mustafa Kemal kongre başkanlığına seçilmiştir.

Kongrede Alınan Kararlar :

1. Ulusal sınırlar içinde, vatan bir bütündür, bölünemez.

• İlk defa milli sınırlardan bahsedilmiştir.
• Bu karar Misak-ı Milli’de de yer almıştır.

2. İstanbul Hükümeti yurdun bağımsızlığını sağlayamazsa, Anadolu’da geçici bir hükümet kurulacaktır. Bu hükümet milli kongre tarafından seçilecektir.

• İlk defa yeni bir hükümetin kurulmasından bahsedilmiştir.

3. Milli kuvvetleri etkili, milli iradeyi hakim kılmak esastır.

Saltanat yerine milli egemenliğe dayalı bir yönetime geçilmesi amaçlanmıştır.

Yeni kurulacak yönetimin cumhuriyet olacağına vurgu yapılmıştır.

4. Manda ve himaye kabul edilemez.

• Herhangi bir devletin himayesinin kabul edilmeyeceği ve Türk milletinin koşulsuz bağımsız olacağı belirtilmiştir.
• Manda ve himaye fikri ilk kez Erzurum Kongresi’nde reddedilmiştir.

5. Hıristiyan azınlıklara siyasi birliğimizi ve sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar verilemez.

Azınlıkların Osmanlı Devleti’nden elde ettikleri ayrıcalıklara tepki gösterilmiştir.

6. Toplanan ulusal güçler padişahlık ve halifelik makamını kurtaracaktır.

• Ulusal egemenliğe ters düşen böyle bir kararın alınmasının nedeni; halkın büyük bir kısmının saltanata bağlılığının devam etmesidir.
• Bu karar milli varlığın bozulmaması için alınmıştır.

7. Meclis-i Mebusan’ın derhal toplanmasına çalışılarak, hükümet işlerinin meclis denetiminde yürütülmesi sağlanacaktır.

• Bu kararla İstanbul Hükümeti’nin faaliyetleri denetim altına alınmaya çalışılmıştır.

Kongrenin Önemi :

• Kongre; toplanış şekli ve temsil ettiği yerler yönüyle bölgesel, aldığı kararlar yönüyle de ulusaldır.
• Doğu’daki milli cemiyetler, “Doğu İlleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında birleştirilmiştir.
• Doğu illeri adına yetkili, 9 kişiden oluşan bir Temsil Kurulu oluşturulmuş, başkanlığına da Mustafa Kemal getirilmiştir.
• Sivas Kongresi’ne bir hazırlık niteliği taşır.
• Kongrede yalnızca iç politikayı ilgilendiren kararlar değil, dış politikayla ilgili kararlar da alınmıştır. Bu durum Erzurum Kongresi’nin bir meclis gibi hareket ettiğini gösterir.
• Yeni Türk Devleti’nin kurulması kararı ilk kez alınmıştır.