Enerji Kaynakları

Enerji. hayat ve insan için son derece önemlidir. Günlük yaşantımızda ihtiyacımız olan enerjiyi bize enerji kaynakları sağlar. Bunlar yenilenebilir enerji kaynakları ve yenilenemez enerji kaynakları olmak üzere iki çeşittir.

Yenilenemez Enerji Kaynakları

Fosil yakıtlar ve nükleer enerji kaynağı olan radyoaktif elementler; sınırlı oluşu, kullanıldıkça bitmeleri ve fosil yakıtların yenilenmelerinin çok uzun sürede gerçekleşmesinden dolayı yenilenemez enerji kaynakları olarak isimlendirilir.

1. Fosil Yakıtlar

Kömür, petrol ve doğal gaz gibi yakıtlardır. Fosil yakıtların endüstri alanında çok geniş kullanım alanı bulunmaktadır. Isı enerjisi elde etmek için kullandığımız yakıtların büyük bir kısmı fosil yakıtlar olup termik santrallerde de elektrik enerjisi üretmek için kullanılır.

Kömür: Dünyada elektrik üretiminde en çok tercih edilen yakıttır. Ülkemizde Zonguldak ilimiz kömür madeni yönünden oldukça zengindir.

Petrol: Dünyada en yaygın kullanım alanı olan enerji kaynağıdır. En çok kullanıldığı alanlar ulaşım ve enerji üretimidir. Bunların yanı sıra benzin, mazot, LPG, plastik. naftalin, boya ve teflon üretiminde de kullanılır.

Doğal gaz: Renksiz, kokusuz, gaz hâlindeki fosil yakıt olup genellikle ısınma amaçlı kullanılır.

Aşağıdaki grafikte farklı kaynaklardan eşit miktarda enerji üretilirken açığa çıkan karbondioksit miktarları gösterilmiştir.

Not: Yenilenemez enerji kaynaklarından atmosfere salınan karbondioksitin büyük kısmı kömürden kaynaklanmaktadır. Günümüzde ise elektrik üretiminde en çok kömür kullanılmaktadır.

2. Nükleer Enerji

Uranyum gibi radyoaktif elementlerin atomlarının çekirdeğinin parçalanması sonucu elde edilen enerji türüdür. Elde edilen enerji çok fazladır fakat oluşan atıklar (radyasyon), gerekli tedbirler alınmazsa tüm canlılara zarar verir.

Yenilenebilir Enerji Kaynakları

Sürekli kullanıldığı halde tükenmeyen ve tekrar kısa sürede oluşabilen enerji kaynaklarına yenilenebilir enerji kaynakları denir. Yenilenebilir olmaları ve çevreye verdikleri zararın az olması bu kaynakların avantajlarındandır.

Temel yenilenebilir enerji türleri hidroelektrik, rüzgar, güneş, jeotermal ve biyokütle enerjisidir.

1. Hidroelektrik Enerjisi

Hidroelektrik enerjisi, akarsuların üzerine inşa edilen barajlarda biriktirilen suyun hareketinden yararlanılarak üretilen enerjidir.

Elektrik üretimi yapmak için kullanılır.

2. Rüzgâr Enerjisi

Rüzgarın hareket enerjisi, rüzgar jeneratörlerinde elektrik enerjisine dönüştürülür.

Rüzgar santralleri kurulduktan sonra oldukça avantajlı bir enerji kaynağıdır.

3. Jeotermal Enerji

Yerkürenin iç tabakalarında bulunan sıcak su ya da buhardan yararlanılarak elde edilen enerjidir.

Elektrik enerjisi üretimi, seraların ısıtılması gibi alanlarda yararlanılır.

4. Güneş Enerjisi

Güneş enerjisi dünyamızdaki hayatın temelini oluşturur. Enerjisi fazla ve temiz bir kaynaktır. Güneş panelleri içlerinden geçen suyu ısıtır ve bu su, konut ve is yerlerinin sıcak su gereksinimini karsılar. Ayrıca uzaya fırlatılan uydular, ihtiyaç duydukları elektrik enerjisini güneş panellerindeki güneş pilleri sayesinde Güneş’ten sağlar.

5. Biyokütle Enerjisi

Bitki ve hayvan atıklarından yararlanılarak elde edilen enerji biyokütle enerjisi olarak adlandırılır. Biyokütle enerjisi; odun, hayvan atıkları, bitki atıkları ya da enerji amaçlı yetiştirilmiş bitkilerden elde edilebilir. Atıklar güç santrallerinde yakılır. Açığa çıkan sıcak gazlar çeşitli işlemlerden geçirilerek elektrik enerjisi üretmek için kullanılır.

İkinci bir yöntem ise bekletme tankında bulunan atıkları çürümeye bırakmaktır. Çürüyen atıklardan çıkan metan gazı daha sonra ısınma amaçlı yakılır. Fosil yakıtlara göre daha çevreci bir gazdır.

Çözümlü Test Soruları

Soru 1: Yenilenebilir ve Yenilenemez Enerji Kaynakları

Soru: Aşağıdaki enerji kaynaklarından hangisi diğerlerinden farklıdır?
A) Güneş
B) Rüzgâr
C) Kömür
D) Dalga

Çözüm:

• Güneş, rüzgâr ve dalga enerjisi doğal süreçlerle kendini yenileyebilen kaynaklardır (yenilenebilir enerji).
• Kömür ise milyonlarca yılda oluşan ve tüketildiğinde yenilenemeyen bir fosil yakıttır (yenilenemez enerji).

Cevap: C) Kömür

---

Soru 2: Fosil Yakıtların Çevresel Etkisi

Soru: Fosil yakıtların aşırı kullanımı aşağıdaki sorunlardan hangisine yol açmaz?
A) Hava kirliliği
B) Küresel ısınma
C) Ozon tabakasının kalınlaşması
D) Asit yağmurları

Çözüm:

• Fosil yakıtlar (kömür, petrol, doğalgaz) yandığında karbondioksit açığa çıkarak küresel ısınmaya neden olur.
• Ayrıca kükürtdioksit gibi gazlar asit yağmurlarına yol açar.
• Ozon tabakası, fosil yakıtlardan ziyade klima gazları ve spreyler nedeniyle incelir, kalınlaşmaz.

Cevap: C) Ozon tabakasının kalınlaşması

---

Soru 3: Güneş Enerjisinin Avantajları

Soru: Güneş enerjisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Kurulum maliyeti yüksektir.
B) Çevre kirliliği yaratmaz.
C) Gece ve bulutlu havalarda verimli çalışmaz.
D) Sadece elektrik üretiminde kullanılır.

Çözüm:

• Güneş enerjisi temiz bir kaynaktır (B doğru).
• Pahalı kurulum gerektirir (A doğru).
• Bulutlu havalarda verimi düşer (C doğru).
• Elektrik üretimi dışında su ısıtma, seraların ısıtılması gibi alanlarda da kullanılır (D yanlış).

Cevap: D) Sadece elektrik üretiminde kullanılır

---

Soru 4: Rüzgâr Enerjisinin Kısıtları

Soru: Rüzgâr enerjisinin bir dezavantajı nedir?
A) Sürekli enerji üretemez.
B) Çevreye zararlı gazlar yayar.
C) Kurulumu çok ucuzdur.
D) Her bölgede verimlidir.

Çözüm:

• Rüzgâr enerjisi rüzgârın olmadığı zamanlarda enerji üretemez (A doğru).
• Çevre dostudur, gaz salınımı yapmaz (B yanlış).
• Türbin kurulum maliyeti yüksektir (C yanlış).
• Rüzgârın az olduğu bölgelerde verimsizdir (D yanlış).

Cevap: A) Sürekli enerji üretemez.

---

Soru 5: Jeotermal Enerjinin Kullanımı

Soru: Jeotermal enerji ile aşağıdakilerden hangisi yapılamaz?
A) Elektrik üretmek
B) Seracılıkta ısıtma
C) Uçak yakıtı üretmek
D) Kaplıca turizmi

Çözüm:

• Jeotermal enerji yer altındaki sıcak su ve buhardan elde edilir.
• Elektrik üretimi (A), sera ısıtma (B) ve kaplıcalar (D) için kullanılır.
• Uçak yakıtı fosil kaynaklıdır, jeotermal enerji ile üretilmez.

Cevap: C) Uçak yakıtı üretmek

---

Soru 6: Enerji Tasarrufu Yöntemleri

Soru: Aşağıdakilerden hangisi enerji tasarrufu sağlamaz?
A) Buzdolabının kapağını uzun süre açık bırakmak
B) LED ampul kullanmak
C) Toplu taşıma araçlarını tercih etmek
D) Güneş panelleriyle elektrik üretmek

Çözüm:

• Buzdolabı kapağını açık bırakmak enerji israfıdır (A tasarruf sağlamaz).
• LED ampuller az enerji harcar (B tasarruflu).
• Toplu taşıma yakıt tüketimini azaltır (C tasarruflu).
• Güneş panelleri yenilenebilir enerji sağlar (D tasarruflu).

Cevap: A) Buzdolabının kapağını uzun süre açık bırakmak