EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)
İzlenimcilik, 19.yüzyılın sonunda Fransa’da ortaya çıkan, birçok sanat dalını, özellikle resmi etkileyen akımdır. Edebiyatta özellikle şiir ve tiyatroyu etkilemiştir. İzlenimciliğin doğuş zemini sembolizmden farklı değildir. Sembolizmin oluşmasını sağlayan durumlar izlenimciliği de etkilemiştir. Natüralizm, realizm, parnasizmin dış gerçekliğine karşı ortaya çıkmıştır. İnsanı, yaşamı akıl ve maddeyle sınırlayan determinist, pozitivist ve materyalist felsefelere de karşı çıkmıştır.
Türkçede empresyonizm, “izlenimcilik” sözcüğüyle karşılanır. “Empresyonizm” sözcüğü ilk kez gazeteci Louis Leroy 1874’te açılan bir sergiyle ilgili yazdığı yazıda kullanmış; empresyonizm, Claude Monet’in sergideki resimlerinden birinin adından (İmpresyon-İzlenim / Gündoğumu 1872) alınmıştır.
Önemli olan dış dünyanın gerçeği veya gerçekliğin objektif (nesnel) bir şekilde ifade edilmesi değil, dış gerçekliğin bıraktığı izlenimlerin ifade edilmesidir.
Dış dünya ile sanatçının iç dünyası arasındaki ilişki esas alınmıştır.
Dış gerçeklik yerine iç gerçeklik, sürekli ve kalıcı olanın yerine geçici olan anlatılmaya çalışılmıştır.
Sanat, sanat içindir anlayışı benimsenmiştir.
İzlenimcilikte, yorumlar ve izlenimler, sanatçıdan sanatçıya değiştiği ve her sanatçı eserinde kendinde oluşan duyguyu ve izlenimi anlatacağı için, meydana getirilen edebî eser, yazarın veya şairin kişiliğine dair izler taşır.
İzlenimcilikte, özellikle ışık ve renkten kaynaklanan görsel izlenimler yansıtılmaya çalışılmıştır.
Toplumsal içerikten uzak durmuşlardır.
İzlenimcilik, belirli anların ve durumların tespitini esas alır.
Ahmet Haşim’in aşağıda verilen şiirlerinde “izlenimcilik” akımının etkisi vardır:
Mukaddime
Seyreyledim eşkâl-ı hayatı
Ben havz-ı hayalin sularında
Bir aks—i mülevvendir onunçün
Arzın bana ahçar u nebatı
Ağaç
Gün bitti. Ağaçta neş’e söndü.
Yaprak ateş oldu. Kuş da yakut.
Yaprakla kuşun parıltısından
Havzın suyu erguvana döndü.
Temsilcileri
Paul Verlaine, Arthur Rimbaud, Rainer Maria Rilke
Türk edebiyatında Ahmet Haşim’in ve Yedi Meşalecilerden bazılarının şiirlerinde izlenimciliğin etkisi vardır.
