GELİŞME EVRELERİ

1. Mitoz bölünmeler (Segmentasyon)
2. Hücre göçü (Gastrulasyon)
3. Farklılaşma ve Organogenez

1. Hücre Bölünmeleri (Segmentasyon)

Gelişmenin başlangıcında zigotta hızlı mitoz bölünmeler gözlenir. Segmentasyon ile hücre sayısı artar. Bu aşamada büyüme meydana gelmez. Zigot madde miktarını artırmadan gittikçe küçülen hücrelere bölünür. Zigotun her bölünmesi ile oluşan hücrelere blastomer adı verilir. İlk bölünme ile oluşan yapıya 2’li blastomer denir. Daha sonra bu yapılar sırasıyla ikinin katı olan 4, 8, 16, 32 vb. isimler alır.

Morula Evresi

Blastormerlerin bir araya gelerek dut şeklinde oluşturduğu hücre topluluğuna morula denir. Bu evrede embriyo çok sayıda hücreden oluşmasına rağmen blastomerlerdeki madde miktarı zigotunkinden azdır. Bu durumun nedeni zigotun büyümeden bölünmesi ve yapısındaki vitellüsün (besin maddesi) hücre bölünmeleri sırasında enerji sağlamak için harcanmasıdır.

Blastula Evresi

Morula hücrelerinin iç tarafta olanları dışa doğru göç ederek embriyo, içi sıvı dolu küreye benzeyen tek tabakalı yapıya dönüşür. Bu yapıya blastula denir. İçteki boşluğa da blastula boşluğu denir. Blastosöl (ilk karın boşluğu) adı da verilen bu boşluk geçicidir. Blastulayı oluşturan hücreler dış ortamla doğrudan temas hâlinde oldukları için gaz alışverişini kolayca gerçekleştirilen Bu aşamalarda farklılaşma yoktur.

2. Hücre göçü (Gastrulasyon)

Gastrula Evresi

Blastula vejetal (alt) kutbundan içeri doğru çöker (hücre göçü). Böylece ektoderm ve endoderm olmak üzere iki tabakalı yapı ortaya çıkar. Bu sırada oluşan yeni boşluğa gastrula boşluğu (arkenteron = ilk sindirim boşluğu) denir.

Gastrula boşluğu daha sonra sindirim borusu hâlini alır. Blastopordan ise ilk ağız oluşur. Blastopor daha sonra anüse dönüşür.

İnsanlarda ektoderm ve endodermden kopan hücrelerin (mezenşim hücreleri) bir araya gelerek oluşturduğu üçüncü hücre tabakasına mezoderm denir. Mezodermdeki boşluğa ise sölom (ikinci karın boşluğu) denir.

Yuvarlak solucanlardan itibaren insan dahil tüm hayvanlarda blastopordan anüs oluş ur ve ağız yeniden açılır.

3. Farklılaşma ve Organogenez

Gastrula safhasındaki en belirgin olay, organizmanın bütün doku, organ ve sistemlerini yapacak olan embriyo tabakalarının meydana gelmesidir. Bu tabakalardan organ sistemlerinin meydana gelmesine organogenez denir.

Omurgalıların embriyolarında biçimlenen ilk organlar nöral tüp ve notokord (sırt ipliği)tur. Ektoderrnin kalınlaşıp katlanmasıyla meydana gelen nöral tüp ileride merkezî sinir sistemini oluşturacaktır. Notokord ise zamanla omurgaya dönüşür. Organogenez ilerledikçe büyüme ve hücre farklılaşması ile ektoderm, endoderm ve mezoderm olmak üzere üç embriyonik tabakadan organların gelişimi tamamlanır.

Not: Notokord (sırt ipliği) oluşumu mezoderm ile aynı zamanda, hücre göçü sayesinde olur.

Hamilelik Dönemi

Rahimde bir ya da birden fazla embriyo taşımaya hamilelik denir. İnsanda hamilelik süresi yaklaşık 40 haftadır. Bu dönem, segmentasyon dönemi, embriyonik evre ve fetal evre olarak üç evreye bölünebilir. Embriyo, zigot oluşumundan sonra bu dönem boyunca hızlı gelişir. Embriyonun büyüklüğü hızlı bir şekilde artmasa da yapısal değişiklikler hızlı gerçekleşir. Bu değişiklikler DNA tarafından yönlendirilir.