DİL BİLGİSİNE DAYALI ANLATIM BOZUKLUKLARI
Sözcüklerin dil bilgisi kurallarına göre bir araya gelmesine “ bağlaşıklık” adı verilir.
“Özne, yüklem, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci, edat tümleci” ögelerinin eksikliği, özne-yüklem uyuşmazlığı, çatı uyuşmazlığı, ek fiil, tamlama ve fiilimsi yanlışları dil bilgisi düzeyindeki anlatım bozuklukları arasındadır.
Ek Yanlışları
Bir cümlede kullanılması gereken bir ekin yerine başka bir ekin kullanılması anlatım bozukluğuna yol açabilir.
Bir cümlede kullanılması gereken iyelik ve ilgi eklerinin kullanılmaması ya da bir ekin gereksiz kullanılması anlatım bozukluğuna sebep olur.
a) Edilgenlik eklerini üst üste getirmek
Fiillerde iki edilgenlik eki birlikte kullanılamaz. “Eşyalar yerine konuldu.” cümlesinde “konuldu” sözcüğü birden fazla edilgenlik eki aldığı için yanlış kullanılmıştır. Sözcük “kondu” biçiminde kullanılmalıdır.
b) İyelik ekinin gereksiz kullanılması
“-masını / -mesini” kalıbını alan sözcüklerdeki bu ek “-mayı / -meyi” biçimine getirilebilirse iyelik eki gereksiz kullanılmıştır. “Silah kullanmasını bilmiyor.” cümlesinde “kullanmasını” sözcüğü “kullanmayı” biçimine getirilebildiği için iyelik eki gereksizdir.
c) Gereksiz/eksik ek kullanımı
“Babası, yıllardır manavcılık yapıyor. -ci” eki meslek ismi türeten bir ektir. “Bakırcı, saatçi, tatlıcı, demirci…” örneklerinde olduğu gibi meslek adı türetir. “Manav” sözcüğü zaten bir meslek adı olduğu için sözcüğe “-cı” ekini getirmeye gerek yoktur. Sözcük “manavcılık” şeklinde değil “manavlık” şeklinde kullanılmalıdır.
d) Fiilimsi eklerinin yanlış kullanılması
“Vergilerin yeni sisteme göre toplanacağını sağlayacaklar.” cümlesinde “toplanacağını” sözcüğü “toplanmasını” şeklinde kullanılmalıdır.
Tamlama ekleriyle ilgili yanlışlar “ek yanlışı” grubuna da girer.
