EDAT TÜMLECİ
– Edat tümleci, “ilgeç tümleci” olarak da adlandırılır.
– Yüklemi “araç , amaç”, “birliktelik”, “özgüleme” açısından tamamlayan ögedir.
– Yükleme sorulan “ne ile”, “kim ile , ne için”, “kim için” sorularına yanıt verir.
— Yazar, hayatı öyküleriyle bize anlatıyor.
— Tatile anne ve babasıyla gidecekmiş.
— Yeni evimiz için eşya aldık.
— Öğretmeni için güzel bir kitap almış.
Edat tümlecini zarf tümleci sayan dil bilgisi kaynakları da vardır ancak ÖSYM 2004’te sorduğu bir soruda “ilgeç tümleci” kavramını kullanmıştır, bu da ÖSYM’nin ilgeç (edat) tümlecini kabul ettiğini göstermektedir.
— “İle” sözcüğü durum, “için” sözcüğü sebep anlamı kattığında zarf tümleci oluşturur.
– Yazar, özgün bir anlatımı benimsediği için çok okunuyor. (sebep)
– Ozan, her şeyi sevgiyle dile getirir. (durum)
Cümlenin ögelerinin bulunuş sırası şöyle olmalıdır:
– Önce “yüklem” bulunur. Yüklem hem isim hem de fiil olabilir. Yüklem bulunurken söz öbekleri bölünmez.
– Yüklem bulunduktan sonra yükleme “ne” ve “kim” sorularından uygun olanı sorularak “özne” bulunur.
– Özneden sonra yükleme “neyi”, “kimi” ve “ne” sorularından uygun olanı sorularak “nesne” bulunur.
– Daha sonra “tümleç” görevli ögeler bulunur. Dolaylı tümleç, ”nereye, nerede, nereden, neye, neyde, neyden, kime, kimde, kimden”; zarf tümleci, “neden, niçin, nasıl, ne kadar, ne zaman”; edat tümleci “ne ile, kim ile, kim için, ne için” soruları sorularak bulunur.
Örnek: Renk renk çiçeklerle kaplı yaylaları ve ahşap evlerden oluşan dağ köyleriyle Yalnızçam, büyük şehirden kaçmak isteyenler için bulunmaz bir yer.
Bu cümleyle ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?
A) Birden çok sıfat tamlaması vardır.
B) Bağlaç vardır.
C) Birleşik ad kullanılmıştır.
D) Basit yapılı bir fiil cümlesidir.
E) İlgeç tümleçleri vardır.
“Renk renk çiçekler” ve “büyük şehir” sıfat tamlaması, “ve” sözcüğü bağlaç, “Yalnızçam” birleşik ad, “renk renk çiçeklerle kaplı yaylaları ve ahşap evlerden oluşan dağ köyleriyle” ve “büyük şehirden kaçmak isteyenler için” sözleri ilgeç tümleçleridir. Verilen cümle “birleşik isim cümlesi” olduğu için cevap D seçeneğidir.
