DÜNYA’NIN GÜNLÜK (EKSEN) HAREKETİ VE SONUÇLARI

Yer ekseni, kutup noktalarından geçtiği varsayılan doğru parçasına denir. Dünya bu eksen etrafında batıdan doğuya doğru döner. Bu dönüş sırasında doğudaki bir merkez kendisinden batıdaki merkeze göre Güneş’i daha erken görür ve yerel saati ileri olur.

Dünya, kendi ekseni etrafındaki hareketini yani tam bir dönüşünü 24 saatte tamamlar ki buna bir Güneş günü denir.

Not: Günün en sıcak ve en soğuk saatleri ne zamandır?
Güneş ışınları öğleye doğru dikleşir en büyük açıyla saat 12.00 de gelir. Ancak en sıcak zaman bu değildir. Çünkü ısınma öğleden sonra da devam eder. Yaklaşık 12.00 – 14.00 saatleri arasında sıcaklık en yüksek anını yakalar. Bu kavram ısı birikimi olarak adlandırılır.
Benzer şekilde düşünürsek günün en soğuk anı Güneş battığı zaman veya gece yarısı değildir. Soğuma gece boyunca devam ettiğinden sabaha yakın, Güneş doğmadan önce günün en soğuk vaktidir.

Dünya’nın Günlük hareketi sonucunda,

• Yönler oluşur. Güneş’in doğduğu yöne doğu, battığı yöne batı denir.
• Aydınlanma çizgisi daima batıya doğru gün içinde hareket eder.
• Dönüşü sırasında çizgisel hız oluşur.
• Ekvator’da çizgisel hız en fazla iken kutuplara doğru gidildikçe azalır.
• Bir yerde gece – gündüz peş peşe gelir veya ardalanır.
• Dünya 1^o‘Iik dönüşünü 4 dakikada tamamlar. Buna açısal hız denir.
  Buna bağlı yerel saat farkları oluşur.
  Yerel saat daima doğuda ileri, batıda geridir.
• Gün içinde Güneş ışınlarının geliş açısı sabahtan öğleye ve öğleden akşama değişir. Buna bağlı olarak gölge boyları, gölge yönleri ve sıcaklıklar da değişir.
• Gün içinde gece – gündüz sıcaklık farkları kayaların fiziksel (mekanik) yollardan ufalanarak çözülmesine neden olur.
• Gece ile gündüz sıcaklık farkları basınç farklarına o da meltem rüzgarlarına sebep olur.
• Dünya’nın hızlı dönüşü sonucu rüzgarlar Kuzey Yarım Küre’de sağa, Güney Yarım Küre’de sola sapar. Saptırıcı bu kuvvete merkezkaç (coriolis) kuvveti denir.
• 30^o ve 60^o enlemleri üzerinde dinamik basınç kuşakları oluşur. 30^o enlemleri üzerinde dinamik yüksek basınç, 60^oı enlemlerinde ise dinamik alçak basınçlar oluşur.
• Okyanus akıntılarında sapma ve halkalanmalar oluşur. Çünkü akıntıları taşıyan rüzgarlardır. Rüzgarların yönündeki sapmalar akıntıların yönünü de etkiler.

Dünya’nın ekseni çevresindeki dönüş hızı (çizgisel hız), mevcut hızının iki katı olsaydı hangi sonuçlar ortaya çıkardı?

• Bir günlük süre 12 saat olurdu.
• Gece ve günüz süreleri yarıya inerdi.
• İki meridyen arasındaki yerel saat farkı 2 dakika olurdu.
• Yerel saat farkları yarıya inerdi.
• Şafak ve gump vakitlerinde oluşan alacakaranlık süresi kısalırdı.
• Merkezkaç (coriolis) kuvveti artardı.
• Rüzgarların ve okyanus akıntılarının yönünde daha büyük sapmalar meydana gelirdi.
• Günlük sıcaklık farkları azalırdı.

Dünya’nın ekseni çevresindeki dönüş hızı (çizgisel hız), mevcut hızının yarısı olsaydı hangi sonuçlar ortaya çıkar?

• Bir günlük süre 48 saat olurdu.
• Gece ve günüz süreleri iki kat artardı.
• İki meridyen arasındaki yerel saat farkı 8 dakika olurdu.
• Yerel saat farkları iki kat artardı.
• Şafak ve gurup vakitlerinde oluşan alacakaranlık süresi uzardı.
• Merkezkaç (coriolis) kuvveti azalırdı.
• Rüzgarların ve okyanus akıntılarının yönünde daha küçük sapmalar meydana gelirdi.
• Günlük sıcaklık farkları artardı.