DÜNYA EDEBİYATI

1.TÜRKİYE DIŞINDAKİ ÇAĞDAŞ TÜRK DÜNYASI EDEBİYATI

• Azerbaycan Edebiyatı: Şehriyar, Bahtiyar Vahapzade, Celil Mehmet Kullizade
• Türkmenistan Edebiyatı: Ata Atacanoğlu, Akcemal Omarova
• Özbek Edebiyatı: Aybek, Süleyman Çolpan
• Kazak Edebiyatı: Mağcan Cumabayuli
• Kıbrıs Türkleri Edebiyatı: Özker Yaşın, Osman Türkay
• Uygur Türkleri Edebiyatı: Ziya Samedi
• Kazan Türkleri Edebiyatı: Ayaz İzhaki
• Kırım Türkleri Edebiyatı: Cengiz Dağcı, İsmail Gaspralı
• Kırgızistan Türkleri Edebiyatı: Cengiz Aytmatov
• Irak Türkleri Edebiyatı: Mehmet Sadık, Ata Terzibaşı
• Yugoslavya Türkleri Edebiyatı: Nimetullah Hafız
• Bulgaristan Türkleri Edebiyatı: Recep Küpçü, Ahmet Şerif
• Batı Trakya Türkleri Edebiyatı: Mehmet Hilmi

Şehriyar (1906-1988) (Azerbaycan Edebiyatı)

• Şiirlerinde Azerbaycan’ın folkloründen faydalanmıştır.
• “Heyder Baba’ya Selam” şiiriyle çok tanınmıştır.
• Hem Farsça hem Türkçe şiirler yazmıştır.

Eserleri

• Heyder Baba’ya Selam, Türkçe Şiirlerden Seçmeler, Divan (Farsça Şiirler)

Bahtiyar Vahapzade (1925-2009) (Azerbaycan Edebiyatı)

• Azerbaycan’da doğmuş, Azerbaycan Türklerinin yaşadıklarını şiirlerinde anlatmıştır.
• Eserlerinde genellikle özgürlük, yurt sevgisi, din gibi temaları işlemiştir.
• Kendine özgü bir hiciv ve alay tarzı vardır.

Eserleri

• Menim Dostlarım, Çınar, Aylı Geceler, Tavşana Kaç Tazıyı Tut, Bahar, Dostug Namesi, Ebedi Heykel, Sada Adnanlar Ceyran

Cengiz Aytmatov (1926-2008) [Kırgız Edebiyatı)

• Kırgız edebiyatının dünyaca ünlü sanatçısıdır.
• Hikâye ile başladığı sanat yaşamını romanla sürdürmüştür.
• Kırgız Türklerinin kültürünü, ulusal kültürden uzaklaştıran baskıcı rejimi, Kırgız Türklerinin sıkıntılarını eserlerinde kendine özgü, yalın bir dille işlemiştir.
• Romanların ana konusu olan savaş ve aşkı sanatlı bir üslupla dile getirmiştir.
• Manas Destanı onun yapıtlarının ilham kaynağıdır.
• Sembolleri ve mecazlı ifadeleri ustalıkla kullanmıştır. .
• “Cemile” adlı romanı tüm zamanların en çok okunan aşk romanları arasındadır.

Eserleri

Roman ve Öykü: Cemile, Beyaz Gemi, Selvi Boylum Al Yazmalım, Elveda, Gülsarı, Toprak Ana, Gün Olur Asra Bedel, Kızıl Elma, Dişi Kurdun Rüyaları, İlk Öğretmenim, Yüz Yüze, Cengiz Han’a Küsen Bulut, Zorlu Geçit, Dağlar ve Steplerden Masallar, Fuji-Yama, Çocukluğum, Darağacı

İsmail Gaspıralı (1351-1914) (Kırım Edebiyatı)

• Düşüncülerin Tercümen gazetesiyle halka ulaştırmıştır.
• “Dilde, fikirde, işte birlik” düşüncesiyle bütün Türklerin bir bayrak altında toplanabileceğini ifade etmiştir.
• Fikir insanı, eğitimci ve yazar-yayıncıdır.
• Türkçülük fikrinin önemli yazarlarındandır.

Eserleri

Rusya Müslümanları (Rusça), Mirat-ı Cedid, Avrupa Medeniyetinde Bir Natar-ı Muvazene, Hace-i Sıbyan, Atlaslı Cihannuma, Mekteb ve Usul-i Cedid Nedir

Cengiz Dağcı (1920-2011) (Kırım Edebiyatı)

• Kırım edebiyatının önemli yazarlarındandır. Romanları otobiyografik özellikler taşır. II. Dünya Savaşı öncesi ve sonrasını içine alan yaşamını romanlarına yansıtmıştır. II. Dünya Savaşı’nda askere alınan, Ukrayna cephesinde Almanlara esir düşen, oradan kaçıp müttefiklere sığınan yazar bu çetin günlerini Kırım Türklerinin hazin kaderiyle romanlarına yansıtmıştır.
• Türkçeden başka bir dille yazmayı düşünmediğini söyleyerek yapıtlarını Türkçe yazmıştır.

Eserleri

Roman: Korkunç Yıllar, Onlar da insandı, O Topraklar Bizimdi, Yurdunu Kaybeden Adam, Dönüş, Ölüm ve Korku Günleri, Genç Temuçin, Badem Dalına Asılı Bebekler, Yansılar, Üşüyen Sokak, Benim Gibi Biri, Yoldaşlar, Anneme Mektuplar

2. ESKİ YUNAN EDEBİYATI

Tarihi süreç incelendiğinde, her uygarlığın kendi düşünce dünyasına inançlarına ve bilgi birikimine paralel olarak kendilerine özgü bir dil yapısı oluşturduğunu görmek mümkündür.

Antik Yunan’da MÖ XII. ve XIII. yüzyıllarda denizcilik ve ticaret sektörlerinde ilerleyen Akhâlâr, Eski Yunan dilinde konuşuyorlardı. Ancak bir yazı sistemleri yoktu. Akhâlârdan sonra denizcilik alanında öne çıkan Fenikeliler, Yunanlılarla ticaret ilişkisi kurduktan sonra onlara kendi alfabelerini öğrettiler. Yunanlılar, Fenike alfabesine sesli harfler ekleyerek MÖ VIII. yüzyılda kendi alfabelerini oluşturdular.

4. İTALYAN EDEBİYATI

• Rönesans hareketi İtalya’da doğmuştur.
• Rönesansın ilk büyük temsilcileri olan Dante, Petrerca ve Boccacio 14. yüzyılda halk dilini yazı dili hâline getirmişler ve İtalyan edebiyatının oluşumunu sağlamışlardır.
• 15. yüzyılda hümanizma akımı güçlenmiş, eski Yunan ve Latin klasikleri yeniden incelenmiştir.
• 16. yüzyıl İtalyan edebiyatında Ariosto, Tasso gibi destan şairleri etkili olmuş; sonraki dönemlerde Batılı akımlar bu edebiyatı etkilemiştir.

TEMSİLCİLERİ

Dante (1265-1321)

• İtalyan hümanistlerinin ilki kabul edilen Dante, önemli bir şairdir. Cahit Sıtkı’nın “Dante gibi ortasındayız ömrün“ demesinin sırrı Dante’nin ilginç bir özelliğinden kaynaklanmaktadır. Dante, hayatının yarısını dünya nimetlerinden yararlanmaya, diğer yarısını ise Allah’tan af dilemeye ve kendini dine adamaya ayırmıştır.
• Yapıtlarının kahramanı; çocuk yaştayken sevdiği, sonradan başkasıyla evlenen, 24 yaşında da ölen Beatrice’dir.
• Şiirlerinde insan kişiliğini ve tutkularını başarıyla anlatmıştır.
• Aristo felsefesine bağlıdır. İtalyancayı yazı dili yapmıştır. En ünlü yapıtı, İlahi Komedya’dır. Bu yapıtta Latin şiiri Vergilius’la birlikte, sevgilisi Beatrice’i bulmak için ahirete yaptığı düşsel yolculuğu anlatır.
• Yeni Hayat’ta Beatrice için yazılmış aşk şiirleri vardır. Bunu Lanzoniere (Türküler) adlı yapıt izler.
• Ömrünün ilerleyen yıllarında yaşadığı kentin kralına karşı merkezi yönetimi yani imparatoru desteklediği için kral tarafından sürgüne gönderilir, sefalet içinde ölür. Monarşi adlı bir eseri daha vardır.

5. FRANSIZ EDEBİYATI

Montaigne (1533-1592)

• Dünya edebiyatında deneme türünün ilk örneklerini vermiş ve bu türün kurucusu kabul edilmiştir.
• Felsefede akıl ilkelerine dayalı kuşkucu bir yöntemi benimsemiştir. İnsanı, özellikle de kendini büyük bir açık sözlülükle anlattığı, dünya edebiyatının başyapıtlarından olan “Denemeler” adlı bir yapıtı vardır. “Denemeler” le Orta Çağ’ın dogmatik düşünce kalıplarını kırmıştır. Bu yapıtta birey ve toplumla ilgili her konunun üzerinde durmuş; gelenek ve görenekleri, inançları sorgulamıştır.
• Fransızcayı yabancı etkilerden kurtararak yazı dili durumuna getiren sanatçı, özgür düşüncenin öncüsü olmuştur.

6. İNGİLİZ EDEBİYATI

Shakespeare (1564-1616)

• Sadece İngiliz edebiyatının değil, dünya edebiyatının en büyük oyun yazarlarından biri olarak değerlendirilen sanatçı, oluşturduğu karakterlerle insan doğasının en değişmez özelliklerini benzersiz bir şiir diliyle yansıtması dolayısıyla oyunları, yaşadığı yüzyıldan bu yana her çağda ve her ülkede sıkça sahnelenmiştir.
• Romantik akıma bağlıdır.
• Dram ve komedya türlerinde yapıtlar yazmıştır. William Shakespeare bu yapıtlarında şiir ve düzyazıyı bir arada kullanmıştır. Ayrıca manzum hikâyeleri, soneleri ve romantik şiirleri de vardır.
• Oyunlarının tümünü beş perde üzerinden tasarlamıştır.
• Yapıtlarında insanın hırs ve tutkularını, duygu ve düşüncelerini başarıyla anlatmıştır.
• Ölümsüz karakterler yaratan Shakespeare, insanın iç dünyasını olanca derinliğiyle betimlemiştir.

Eserleri

• Dram: Hamlet, Macbeth, Otello, Romeo ve Jüliet, Kral Lear,Julius Ceasar
• Komedya: Venedik Taciri, Yanlışlıklar Komedyası, Kuru Gürültü, Hırçın Kız, Windsor’lu Şen Kadınlar
• Şiir: Venüs ile Adonis, Soneler