İNSANLARDA DOLAŞIM
Dolaşım sistemi kalp, damarlar ve kan olmak üzere 3 kısımda incelenebilir.
1. Kalp
2. Damarlar
3. Kan
Kan; bir deney tüpünde bekletilirse tüpün üstünde su gibi bir sıvı, altında da koyu kırmızı renkli bir pıhtı oluşur. Deney tüpünde üst kısmında kalan sıvı plazma adını alır.
Plazma;
- % 90’ı su olduğundan kana akıcılık kazandırır.
- Sindirilmiş besin molekülleri, atık maddeleri, vitamin ve madensel maddeleri taşır.
- Deney tüpünün alt kısmındaki koyu pıhtı ise kan hücreleridir. Damarların içinde plazma ile hücreler karışmış haldedir.
Kan plazmasında bulunan proteinler
1. Fibrinojen: Kanın pıhtılaşmasında görev alır.
2. Albumin: Kanın osmotik basıncını ayarlar.
3. Globulin: Antikorların (İmmunoglobin) yapısına katılır.
4. Histamin: Kılcaldamarın geçirgenliğini arttırır.
Alyuvar (Eritrositler)
- Hemoglobin içerip kana kırmızı renk verirler
- Görevi solunum gazlarını taşımaktır (oksijen ve karbondioksit)
- Embriyonik dönemde karaciğer ve dalakta üretilir, ergin dönemde ise kırmızı kemik iliğinde üretilir
- Alyuvarlar kırmızı kemik iliğinde üretildikten sonra, hemoglobin proteinlerini sentezleyip çekirdek ve organellerini kaybeder ve kana geçer.
- Olgun alyuvarlarımız enerjisini laktik asit fermantasyonundan karşılar
- 1 mm³ kanda, yetişkin erkeklerde yaklaşık 5 milyon, dişilerde yaklaşık 4 milyon, bebeklerde ise yaklaşık 6,5 milyon alyuvar bulunur (bu değerler metabolizma hızıyla alakalıdır)
- Deniz seviyesinden yükseklere doğru çıkıldıkça oksijen azaldığı için; kalp atışı hızlanır, kan basıncı artar, soluk alıp verme hızı artar ve en son alyuvar sayısı da artar.
- Alyuvar sayısı cinsiyete, yaşa ve çevreye göre değişebilir.
Kan pulcukları (Trombositler)
- Kanın pıhtılaşmasını sağlar
- Kırmızı kemik iliğinde üretilirler (kırmızı kemik iliği bütün kan hücrelerinin ortak olarak üretildiği yerdir)
- Kan kayıplarında sayıları artar
Akyuvar (Lökositler)
- Savunmada görev alırlar. Enfeksiyon durumunda sayıları artar
- Kırmızı kemik iliğinde, lenf düğümlerinde, dalak, bademcik ve timüs bezinde üretilir.
Kanın pıhtılaşmasında görülen olayların sıralanması
1. Trombosit tıkaç oluşur (eğer hasar küçükse sadece tıkaç kan kaybını önler).
2. Karaciğerin ürettiği protrombin, trombine dönüşür.
3. Trombin proteini de fibrinojeni fibrine çevirir.
