Doğal Sistemler ve Süreçler (İklim sistemini Anlamak) 9. Sınıf Coğrafya Ders Notu
Dünya, doğal sistemlerin birbiriyle sürekli etkileşim içinde olduğu dinamik bir yapıya sahiptir. İklim sistemi, atmosfer (hava), hidrosfer (su), litosfer (kara), biyosfer (canlılar) ve kriyosfer (buzullar) olmak üzere beş temel bileşenden oluşur. İklimi belirleyen en önemli faktörler arasında Güneş ışınlarının geliş açısı, enlem, yükselti, kara ve denizlerin dağılışı, okyanus akıntıları, rüzgârlar ve basınç merkezleri yer alır. Bu faktörler, belirli bölgelerde farklı iklim tiplerinin oluşmasına neden olur. Ancak günümüzde insan faaliyetleri, özellikle fosil yakıt kullanımı ve ormansızlaşma, iklim sisteminde önemli değişimlere yol açarak küresel ısınmaya ve iklim değişikliğine neden olmaktadır. İklimi anlamak, gelecekte karşılaşabileceğimiz doğal olayları tahmin edebilmek ve yaşadığımız çevreyi koruyabilmek açısından büyük bir öneme sahiptir.
İklim sistemini Anlamak Testleri
9. Sınıf Doğal Sistemler ve Süreçler (İklim sistemini Anlamak) Konu Anlatımları
3.1. İklim Sistemini Anlamak
Çözümlü Örnek Test Soruları
1. Ahmet, yaz tatili için ailesiyle Antalya’ya gider. Burada havanın İstanbul’a göre çok daha sıcak olduğunu fark eder. Babası, “Bu durum bölgenin iklim özellikleriyle ilgilidir” diyerek Ahmet’e açıklama yapar. Buna göre, Antalya’nın İstanbul’dan daha sıcak olmasının en önemli sebebi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Enlem farkı
B) Yükselti farkı
C) Denizlerin sıcaklık üzerindeki etkisi
D) Okyanus akıntıları
E) Rüzgârların yönü
Cevap: A
Çözüm: Antalya, İstanbul’a göre daha güneyde (daha düşük enlemde) yer aldığı için Güneş ışınlarını daha dik alır ve sıcaklığı daha yüksektir.
2. Zeynep, coğrafya dersinde “Neden dağların zirvelerinde hava daha soğuktur?” sorusuna cevap ararken öğretmeni ona “Bu durum, yükselti faktörü ile ilgilidir” der. Yükselti arttıkça sıcaklığın azalmasının temel sebebi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Atmosferin üst katmanlarının daha yoğun olması
B) Güneş ışınlarının yüksek bölgelere ulaşmaması
C) Havanın yoğunluğunun azalması ve ısı tutma kapasitesinin düşmesi
D) Okyanus akıntılarının etkisinin artması
E) Güneş ışınlarının geliş açısının değişmesi
Cevap: C
Çözüm: Yükselti arttıkça atmosferin yoğunluğu azalır ve hava daha az ısı tutar, bu nedenle yüksek bölgelerde sıcaklık düşer.
3. Mete, televizyonda “Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe sıcaklığın düştüğünü” anlatan bir haber izler. Bu durum aşağıdaki faktörlerden hangisiyle açıklanabilir?
A) Basınç farkları
B) Rüzgâr yönleri
C) Enlem
D) Deniz seviyesinin yükselmesi
E) Güneş tutulması
Cevap: C
Çözüm: Enlem arttıkça (Ekvator’dan kutuplara gidildikçe), Güneş ışınlarının geliş açısı küçülür ve sıcaklık azalır.
4. Ayşe, coğrafya dersinde “Denizler, kara parçalarına göre daha geç ısınıp daha geç soğur” bilgisini öğrenmiştir. Öğretmeni, “Bu durum kıyı bölgelerinde sıcaklık farklarını azaltırken iç bölgelerde sıcaklık farklarının daha fazla olmasına neden olur” diye ekler. Bu bilgiye göre, aşağıdaki şehirlerden hangisinde sıcaklık farkı daha fazladır?
A) İzmir
B) Trabzon
C) Antalya
D) Konya
E) İstanbul
Cevap: D
Çözüm: Denizler sıcaklık farklarını azaltırken, deniz etkisinin az olduğu Konya gibi iç bölgelerde gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı daha fazladır.
5. Mert, öğretmeninin “Okyanus akıntıları kıyı bölgelerinin sıcaklığını nasıl etkiler?” sorusuna cevap vermeye çalışmaktadır. Aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur?
A) Sıcak okyanus akıntıları kıyıları soğutur.
B) Soğuk okyanus akıntıları kıyılarda sıcaklığı artırır.
C) Okyanus akıntılarının iklim üzerinde hiçbir etkisi yoktur.
D) Sıcak okyanus akıntıları kıyı bölgelerinde sıcaklığı artırır.
E) Okyanus akıntıları sadece iç kesimlerde sıcaklığı etkiler.
Cevap: D
Çözüm: Sıcak okyanus akıntıları, kıyı bölgelerindeki sıcaklığı artırırken, soğuk akıntılar sıcaklığı düşürür.
6. Sude, “Muson ikliminde yaz aylarında neden bol yağış görülür?” diye merak etmektedir. Aşağıdaki faktörlerden hangisi muson yağmurlarının oluşmasının temel sebebidir?
A) Güneş ışınlarının yıl boyunca dik gelmesi
B) Deniz ve kara arasındaki sıcaklık farkları nedeniyle oluşan muson rüzgârları
C) Okyanus akıntılarının değişmesi
D) Kutup rüzgârlarının etkisi
E) Deniz seviyesinin yükselmesi
Cevap: B
Çözüm: Yaz mevsiminde kara ve deniz arasındaki sıcaklık farkı nedeniyle nemli hava karaya taşınır ve bol yağış görülür.
7. Mehmet, küresel ısınmanın nedenlerini araştırırken aşağıdaki faktörlerden hangisinin küresel ısınmaya en fazla katkıda bulunduğunu öğrenir?
A) Rüzgâr hızının azalması
B) Güneş ışınlarının daha dik gelmesi
C) Fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere salınan sera gazları
D) Ay’ın çekim gücünün artması
E) Okyanus akıntılarının yön değiştirmesi
Cevap: C
Çözüm: Fosil yakıt kullanımı sonucu atmosfere karbondioksit ve metan gazlarının salınması küresel ısınmaya neden olur.
8. Cem, bir belgeselde “El Nino” olayının küresel hava durumu üzerinde büyük değişikliklere yol açtığını öğrenmiştir. Aşağıdakilerden hangisi El Nino’nun etkilerinden biri değildir?
A) Okyanus sularının anormal şekilde ısınması
B) Kuraklık ve sel olaylarının artması
C) Atmosferdeki basınç sistemlerinin değişmesi
D) Kutup buzullarının aniden tamamen erimesi
E) Tarımsal verimin değişmesi
Cevap: D
Çözüm: El Nino’nun kutup buzullarını tamamen erittiğine dair bilimsel bir kanıt yoktur, ancak iklimsel dalgalanmalara sebep olduğu bilinmektedir.
9. Defne, coğrafya dersinde “İklim değişikliğinin neden olduğu etkiler” konusunu araştırmaktadır. Aşağıdaki olaylardan hangisi iklim değişikliğinin doğrudan sonuçlarından biridir?
A) Depremler
B) Tsunamiler
C) Kuraklık ve çölleşme
D) Volkanik patlamalar
E) Gelgit olayları
Cevap: C
Çözüm: İklim değişikliği sonucu sıcaklıkların artması ve yağış rejimlerinin değişmesi kuraklık ve çölleşmeye neden olmaktadır.
10. Ali, Dünya’da sıcaklık farklarını belirleyen en temel faktörün ne olduğunu öğrenmek istemektedir. Öğretmeni ona aşağıdaki cevaplardan hangisini vermelidir?
A) Dünya’nın şekli ve enlem
B) Yükselti
C) Deniz akıntıları
D) Rüzgârlar
E) Basınç farkları
Cevap: A
Çözüm: Dünya’nın şekli ve enlem, sıcaklık farklarını belirleyen en temel faktördür.