Doğa ve İnsan Etkileşimi

Canlı yaşamı üzerinde doğanın etkisi çok fazladır. İnsanlar doğanın kendine sunduğu imkânları doğrudan kullanır ya da doğayı, kendi becerilerini kullanarak değiştirir. Yeryüzünde kendiliğinden oluşan ögelere doğal unsur, insanlar tarafından yapılanlara ise beşeri unsur denir.

Doğal Unsurlar 

• Dağlar
• Denizler
• Ormanlar
• Yabani hayvanlar
• Akarsular
• Toprak vs.

Beşeri Unsurlar

• Tüneller ve yollar
• Barajlar
• Tarım
• Hayvancılık
• Ulaşım
• Sanayi
• Yerleşme vs.

Doğal çevre doğal unsurlardan oluşur. Ova, plato, akarsu, basınç koşulları, sıcaklık, deniz, okyanus, toprak gibi unsurlar doğal niteliktedir. İnsanların beslenme, giyinme, barınma gibi temel ihtiyaçlarının çoğu doğal çevreden karşılanır.

Sanayi etkinlikleri, eğitim ve sağlık çalışmaları, yol, tünel, köprü yapımı gibi unsurlar ise beşeri niteliktedir.

Doğal çevrenin insan yaşamı üzerindeki etkisine aşağıdaki örnekler verilebilir.

* Amazon Havzası’nda ince, Grönland’da kalın elbise giyilmesi.

* Karadeniz Bölgesi’nde evler ahşap malzemeden yapılırken, İç Anadolu Bölgesi’nde evlerin kerpiçten yapılması.

* Engebeli alanlarda tarım yerine hayvancılık yapılması.

* Engebeli alanlarda kara yolunun daha çok viraj ya da tünellerle açılması.

* Hızlı akan akarsularda rafting yapılması ya da bu akarsulardan hidroelektrik enerji elde edilmesi.

* Güneşlenme süresi uzun plajlarda deniz turizminin yapılması.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. İnsan-doğa etkileşimiyle ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) İnsanlar doğayı tamamen kontrol altına almıştır.
B) Doğa insan yaşamını etkilemez.
C) İnsanlar, doğa koşullarına uyum sağlayarak yaşarlar.
D) Doğal çevre, sadece kırsal kesimde yaşayanları etkiler.
Doğru Cevap: C
Çözüm: İnsanlar yaşamlarını sürdürebilmek için doğa koşullarına uyum sağlamak zorundadır. İklim, su kaynakları, toprak gibi doğal etkenler insan faaliyetlerini doğrudan etkiler.

---

2. Aşağıdakilerden hangisi insanın doğayı etkilediği bir duruma örnektir?
A) Kurak iklimde yaşayan insanların pamuk üretmesi
B) Akarsu kenarlarına yerleşim kurulması
C) Tarım alanı açmak için ormanların tahrip edilmesi
D) Dağlık bölgelerde nüfusun az olması
Doğru Cevap: C
Çözüm: Ormanların tarım amacıyla tahrip edilmesi, insanın doğaya müdahalesidir. Diğer seçenekler doğanın insanı etkilediği örneklerdir.

---

3. Aşağıdakilerden hangisi insan-doğa etkileşiminin bir sonucu değildir?
A) Deprem sonucu oluşan fay hatları
B) İklime göre ev yapım malzemelerinin değişmesi
C) Kurak bölgelerde sulama kanallarının yapılması
D) Yüksek yerlerde teraslama yöntemiyle tarım yapılması
Doğru Cevap: A
Çözüm: Depremler ve fay hatları tamamen doğa kaynaklıdır, insan etkisi yoktur. Diğerleri doğayla etkileşime giren insan faaliyetleridir.

---

4. İnsan-doğa etkileşimiyle ilgili aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın konusuna girer?
A) Elektrik devrelerinin kurulması
B) Bitki örtüsüne göre hayvancılık türünün değişmesi
C) Kimyasal maddelerin laboratuvar ortamında tepkimesi
D) Atomun yapısının incelenmesi
Doğru Cevap: B
Çözüm: Coğrafya, doğal ortam ve insan faaliyetleri arasındaki ilişkileri inceler. Bitki örtüsüne bağlı hayvancılık, bu ilişkiye örnektir.

---

5. Çöllerde yaşayan insanların kıyafetlerinin bol ve uzun olması hangi temel coğrafi kavramla açıklanır?
A) Yer şekilleri
B) Beşeri yapı
C) Uyum
D) Doğal afet
Doğru Cevap: C
Çözüm: İnsanların doğa koşullarına uygun davranış ve alışkanlık geliştirmesi “uyum” kavramıyla açıklanır. Bol ve uzun kıyafetler, sıcak ve kuru çöl iklimine uyum örneğidir.