DİVAN-I HÜMAYUN’UN ÖZELLİKLERİ

– En üst düzeyde yönetim örgütüdür.

– En üst düzeyde mahkemedir.

– Günümüzdeki bakanlar kurulunun işlevlerine sahiptir.

– Padişahlara ülke yönetiminde yardımcı olan bir danışma meclisidir.

– Üyelerini padişah atar.

– Sarayda, Kubbealtı denilen yerde toplanırdı.

– Başkanı Fatih’e kadar padişah, Fatih’ten sonra sadrazamdır.

– Padişahlar, sadrazamın başkanlığındaki Divan toplantılarını Kasr-ı Adl olarak adlandırılan bölümden takip ederlerdi.

– Divan kararları, padişaha Arz Odası’nda sunulurdu.

– Divan kararları, Mühimme Defteri’ne yazılırdı.

♦ Divan teşkilatı Sasanilerle başladı. Divan, İslamiyet öncesindeki Kurultaya benzer. Selçuklular zamanında Divan-ı Adl ve Divan-ı Mezalim olarak isimlendirildi. Osmanlı Devleti’nde ilk Divan, Orhan Bey zamanında oluşturuldu. II. Mahmut döneminde Divan kaldırılarak bakanlıklar (nazırlıklar) kuruldu.

TOPLANIŞ AMACINA GÖRE DİVAN ÇEŞİTLERİ

Divan-ı Hümayun : Devlet işlerini görüşmek üzere Kubbealtı denen yerde haftanın belirli günlerinde toplanırdı.

Galebe Divanı : Dışarıdan gelen elçilerin karşılanması ve ulufelerin dağıtımı sırasında toplanırdı.

Ayak Divanı : Saray kapısı önünde halk ya da padişahın isteğiyle toplanırdı.

Harp Divanı : Savaşlardan önce toplanırdı.

İkindi Divanı : Osmanlı Devletinde Divan-ı Hümayun’un düzenli toplantılarının dışında sadrazamın başkanlığında kurulan divandır. Sadrazamlar burada bitirilemeyen veya padişaha arza lüzum görülmeyen işleri kendi konaklarında divan toplamak suretiyle hâllederlerdi.