• XII. yüzyılda Ahmet Yesevî tarafından yazılmıştır.
• Ahmet Yesevî, şiirlerini “hikmet”ler halinde söylemiş ve hikmetler daha sonra Divan-ı Hikmet adıyla bir araya getirilmiştir. Hikmet, Tanrı hakikatini ifade eden dinî-tasavvufî özlü söz dernektir. Ahmet Yesevi’nin hikmetleri, halk arasında çok sevildiği için farklı kişiler tarafından taklit edilmiş Yesevî adı ve “hikmet” tarzı kullanılarak tıpkı Yunus Emre gibi taklit edilmiştir. Hikmetler, Anadolu’daki dinî-tasavvufî Türk edebiyatında kullanılan ilahinin karşılığı gibidir.

Eserin biçim özellikleri

• Dörtlükten oluşan hikmetler hecenin 12 (4+4+4), beyitlerden kurulu gazel tarzındaki hikmetler 14 (7+7) ve 16’lı (8+8) hece ölçüsüyle yazılmıştır. Eserdeki bazı hikmetler, beyit nazım birimiyle ve aruz ölçüsüyle yazılmıştır. Dörtlük esasına dayanan hikmetler, koşma tarzında kafiyelenmiştir: aaab/ cccb/ dddb…
• Hikmetlerde genellikle yarım kafiye kullanılmış, rediflere geniş ölçüde yer verilmiştir.

Eserin içerik ve dil özellikleri

• Divan-ı Hikmet, dinî—tasavvufî bir eserdir. Eserde; ilahî aşk. Allah’ın birliği, peygamber sevgisi, İslam ahlakı, ibadet, ahiret hayatı, cennet ve cehennem, dünyadan şikâyet, dervişliğin faziletleri, tarikat edep ve erkânı, mal ve dünya nimetlerine güvenmenin anlamsızlığı gibi konular işlenmiştir.
• Hakaniye (Karahanlı) Türkçesiyle ve sade bir dille yazılmış bir eserdir. Eser, halk diliyle yazılmıştır.
• Divan-ı Hikmet, dinî—tasavvufî halk (tekke) edebiyatının ilk örneğidir.

Divan-ı Hikmet’ten Metinler

• Dörtlükler (Hece Ölçüsüyle)

Bu dünyadan tabib min dip dava kılgan
Davaları batıl irür sözü yalgan
Halayıklar illetige daru kılgan
Ecel kilse darusını bilmes irmiş

Bende niçe yaş yaşasa ölmeki bar
Körer gözge bir kün tofrak tolmakı bar
Bu dünyada sefer kılgan kilmeki bar
Ahiretka sefer kılgan kilmes irmiş

***

Günümüz Türkçesiyle; ⇑

Bu dünyada tabibim deyip dava kılan,
Davaları batıl olur, sözü yalan;
İnsanların dertlerine deva kılan,
Ecel gelse dermanını bilmez imiş.

[Bende nice yaş yaşasa ölmez var,
Gören göze bir gün toprak dolması var.
Bu dünyaya sefer kılanın gelmesi var.
Ahirete sefer kılan gelmez imiş.]

Beyitler  (Aruz Ölçüsünde)

Halikımnı izler min tün kün cihan içinde
Tört yanımdın yol indi kevn ü mekân içinde

İrenler cemal körer dervişler sohbetinde
Yârânlar meclisinde nur yağar sohbetinde

Günümüz Türkçesiyle; ⇑

[Halıkımı izlerim dün gün cihan içinde;
Dört yanımdan yol indi kevn ü mekan içinde]

[Erenler Cemal görür dervişler sohbetinde;
Yârânlar meclisinde nur yağar sohbetinde]