1. Etkin (Aktif / Katılımlı / İletişimli) Dinleme

• Sözlü iletişim temelini aktif dinleme oluşturmaktadır. Etkin dinlemede konuşanla dinleyen arasında bir diyalog söz konusudur. Dinleyen konuşanın ne demek istediğini, konuşan ise dinleyenin kendisinden ne ölçüde yararlandığını, söylediklerinden ne anladığını anlar ve bilir. Etkin dinlemede soru-cevap, belirleyici nitelik taşır.
• Etkin dinlemede geri iletim esastır. Konuşanın söyledikleri ile dinleyenin anladıklarının aynı olup olmadığını denetlemeye geri iletim adı verilir.
• Etkin dinlemede “yoğunlaşma”, “kabullenme” ve “bütünü anlamaya çalışma” ilkeleri etkilidir:

a) Yoğunlaşma: İnsan beyni, ortalama bir konuşmacının hızının yaklaşık dört katı hızlı konuşmayı takip edebilecek bir kapasiteye sahiptir. Pasif dinleyici, aradaki boş zamanı başka şeyler düşünerek geçirir ama etkin dinleyici konuşmacıya yoğunlaşır, söylenenleri doğru ve tam anlamaya çalışır.

b) Kabullenme: Etkin dinlemede dinlenen yargılanmadan olduğu gibi kabul edilir. Etkin dinleme, konuşma boyunca nesnel olmakla gerçekleşir. Etkin dinleyici, konuşmacı sözünü bitirene kadar sadece anlatılanlara yoğunlaşır. Etkin dinleyici, anlatılanlar kendi düşüncelerine karşıt olsa bile zihni bunlarla meşgul etmez.

c) Bütünü Anlamaya Çalışma: Etkin dinleyici, kulakları, gözleri ve aklıyla söylenenleri dinler. Böylece mesajın tamamını yakalamaya çalışır.

2. Empatik Dinleme

• Dinleyicinin kendisini konuşmacının yerine koyarak kendisinin ne anlamak istediğini değil, konuşmacının ne demek istediğini anlamaya çalıştığı dinleme türüne “empatik dinleme” denir.
• Empatik dinleme, etkin dinlemeden farklı olarak başkalarının değer yargılarını kavramayı gerektirir.
• Empati kuran dinleyici, dünyayı konuşanın gördüğü gibi görür, olaylara onların bakışı açısından bakar, neler hissettiklerini anlar.
• Empatiyle dinlemenin özü, karşıdaki kişiyle aynı fikirde olmak değildir, onu tam anlamıyla derinlemesine, hem duygusal hem zihinsel açıdan anlamaktır.
• Empatik dinlemenin odak noktası, karşıdaki kişinin ruhunun derinliklerindeki mesajı elde etmektir.

3. Savunmacı Dinleme

• Olumsuz bir dinleme türüdür. Dinleyici, konuşandan ne duyarsa duysun her söyleneni kendine yöneltilmiş bir saldırı kabul eder ve hemen ona karşı savunmaya geçer.
• Konuşma, dinleyicinin lehinde olsa bile dinleyici savunma yöntemini kullanarak konuşmayı aleyhine çevirebilir.

4. Görünüşte Dinleme

• Çok yaygın olan bir dinleme türüdür. Temel özelliği, bir konuda bilgilenmek için değil, konuşana karşı dinliyormuş gibi görünmek, dinliyormuş rolü yapmaktır.
• Konuşma esnasında dinleyicinin kafası karşısındaki insanı anlamakla değil, soruların çözümünü aramakla ya da yapacağı işleri tasarlamakla meşguldür.

5. Pasif Dinleme

Pasif dinlemede, dinleyici konuşulan ya da söylenen sözlere yüzeysel olarak yaklaşır, onların vermek istediği temel bilgi ve düşünceler üzerinde durmaz.

Dinleyici, söylenen sözün gerçek anlamını ve vermek istediği özü veya mesajı yakalayamaz.

6. Seçerek Dinleme

• Olumlu bir dinleme türüdür. Bir insanın ne aradığını bilmesi ve ona göre dinlemesidir.
• Dinleyicinin, konuşanın söylediği sözlerden sadece kendi ilgilendikleri bölümleri duyarak diğer söylenenleri dinlememe biçiminde gerçekleşen bir dinleme türüdür.
• Seçerek dinleme, eleştirel dinlemenin girişi kabul edilmektedir.

7. Yaratıcı Dinleme

• Soru sorma tekniğinin ağırlıklı olarak kullanıldığı bir dinleme türüdür.
• Sorulan sorularla, konulan konuyla ilgili yeni bilgilere ulaşmak, konuşmacının zihninde gizli kalmış bilgilerin gün ışığına çıkmasını sağlamak yönüyle etkin dinlemeden ayrılır.

8. Gönüllü Dinleme

• Korku zoruyla gerçekleşmeyen sadece işitmeyle gerçekleşen dinlemedir. Kişi gönüllü olduğu takdirde dinleme isteyerek gerçekleşir.
• İçten gelmeyen bir dinleme çok etkili olmayabilir fakat isteyerek dinleme oldukça etkilidir.
• Dış baskının veya korkunun olmadığı dinlemede eğiticilik ve yetiştiricilik öne çıkar.

9. Duygusal Dinleme

• Konuşmacıya duyulan sevgi veya nefret sebebiyle duyduğu sözleri yargılamadan benimseme veya reddetmekle sonuçlanan dinleme türüdür.
• Dinleyici, söylenenleri konuşmacının duygu ve düşüncelerine katılarak dinleyebilir.
• Dinleyici, söylenenleri kendi zevk ve değer yargılarına göre değerlendirebilir, anlayıp yorumlayabilir. Dinleyicinin bir şarkıyı veya şiiri duygulanarak dinlemesi buna örnektir.
• Dinleyiciler, sürekli olarak belirli bir duygusal tonu taşımak isterler, ne söylenirse söylensin onlardan bir hüzün çıkarmak isteyenler olabileceği gibi, her söylenenden bir espri, gülünecek bir şey çıkarmaya çalışanlar da vardır.

10. Eleştirel Dinleme

• Eleştirel dinleme, birinin söylediğini en iyi şekilde anlamak için onu nasıl dinlediğimizi gözlemleme biçimidir.
• Eleştirel dinleme, dinlenilenlerin doğru olup olmadığını belirleme eylemidir.
• Eleştirel dinleme, dinlediğini sebep-sonuç ilişkisi kurarak doğruluk, eksiklik vb. bakımından değerlendirmektir.
• Konuşma sırasında anlatılanların doğruluğuna, verilen bilgilerin birbiriyle çelişip çelişmediğine, konuşmacının sunuş şekline ve dinleyiciye yaklaşımına, konuşmayı etkili hale getirmek için neler yaptığına dikkat etmek eleştirel dinlemenin esasıdır.
• Dinleyici konuşulanları dinlerken zihninde “neden, nasıl” gibi soruları bulundurmalıdır. Böylece dikkatle ve eleştirel bir gözle dinlemeyi başarabilir.

11. Dikkatli Dinleme

• Dinleyici, konuşanı ilgiyle, saygıyla, dikkatle ve cevap vermeye hazır bir şekilde dinler. Bu tür davranışlar konuşmacıyı teşvik eder ve konuşmacının daha aktif bir şekilde sunum yapmasını sağlar.
• Dinleyici konuşmaya ilgisiz kalmamalı, başka şeylerle meşgul olmamalı, çevresindekilerin dikkatini dağıtmamalıdır.