Deyim ve Atasözü Yanlışları

Cümlede deyimin yanlış anlamda kullanılması veya deyim ya da atasözündeki sözcüklerin değiştirilmesi cümlenin anlamını bozar. Deyimler ve atasözleri , asırlardır kullanılan kalıplaşmış sözlerdir. Deyimi veya atasözünü oluşturan sözcükler, başka sözcüklerle değiştirilemez. Onlar yerine eş ya da yakın anlamlıları kullanılamaz. Söz dizimleriyle oynanamaz. Eğer bunlardan biri yapılırsa anlatım bozukluğu meydana gelir.

“Nişanlısının askerden erken döneceğini öğrenince çok mutlu oldu, etekleri tutuştu.” cümlesinde “etekleri tutuşmak” yanlış
anlamda kullanılmıştır çünkü “etekleri tutuşmak” telaşlanmak anlamındadır. Doğrusu “etekleri zil çaldı” deyiminin kullanılmasıdır.

“Maddiyata hiç önem vermez yani paraya para demezdi” cümlesinde deyim, cümlenin anlamına uygun kullanılmamıştır. Paraya para dememek, “elde edilen kazancı az bulmak, çok para harcamak” anlamına gelmektedir.

“Tatil haberini alınca Ayşe’nin sevinçten ağzı kulaklarına ulaştı.” cümlesinde deyim yanlış bir şekilde söylenmiştir. Deyimin doğrusu “ağzı kulaklarına varmak” tır.

“Ee, ne demişler, duman olmayan yerden ateş çıkmazmış.” cümlesinde atasözünün söz dizimi bozulmuştur ve anlatım bozukluğu meydana gelmiştir. Atasözünün doğrusu “Ateş olmayan yerden duman çıkmaz” dır.

“İnsanların gerçek yüzlerin görmekte çok zorlanıyorsun, tam bir insan sarrafısın.” cümlesinde “insan sarrafı” deyimi, “insanları hemen tanıyabilen, gerçek kimliklerini bilen” anlamına gelir. Cümlede tam tersi bir anlamla kullanılmıştır.

• Bu davranışından sonra ailesi onun altını (üstünü) çizmişti.
• Benim kendime güvenim tam, çürük (Çiğ) yemedim ki karnım ağrısın.
• Büyüklerimizin dediği gibi, aptala (abdal) malum olurmuş.
• Bırak artık şu diyeti, bir kilo (dirhem) et bin ayıp örtermiş.
• Bu çirkin sözleriyle tüm personelin gözüne girmişti (gözünden düşmüştü).