Yer kabuğunda kıvrılma, kırılma, kıtaların birbirinden ayrılması, çökmesi ya da yükselmesi ile oluşan doğal kökenli salınım ve titreşimlere deprem denir. Oluşumlarına göre depremler üç grupta toplanır.
1. Çöküntü Depremleri: Yer altında bulunan büyük boşlukların ve mağaraların çökmesi ile oluşan, etki alanı ve şiddeti en az olan depremlerdir. Bu depremler kalkerli arazinin ve maden ocaklarının olduğu alanlarda görülür.
2. Volkanik depremler: Volkanik patlamalar sırasında oluşan sarsıntılardır. Etki alanı dardır. İtalya ve Japonya’da çok sık görülür.
3. Tektonik depremler: Yer kabuğu hareketleri sonucunda oluşan sarsıntılardır. Etki alanları en geniş olan depremlerdir. Şiddeti fazla olduğu için yıkıcıdır.
Yer kabuğunun derinliklerinde, depremin oluştuğu ana sarsıntı alanlarına deprem odağı veya iç merkez (hiposantr), yeryüzünde deprem odağına en yakın noktaya ise dış merkez veya merkez üssü (episantr) denir.
Dış merkez veya merkez üssü sarsıntının en çok hissedildiği yerdir, İç merkez ile dış merkez arasındaki uzaklığa odak derinliği adı verilir. Odak derinliği arttıkça depremin şiddeti azalır, Ancak, derinlik arttıkça etki alanı genişler.
Depremler, sismograf denilen bir aletle ölçülür ve Richter ölçeği ile ifade edilir. Bu ölçekle depremin odak noktasından (iç merkez) yayılan enerji belirlenir.
- 1-2-3 şiddetindeki depremler hafif sarsıntılardır. İnsanlar tarafından pek hissedilmez.
- 4-5 şiddetindeki depremler orta sarsıntılardır. Yıkıcı etkisi ancak dayanıksız binalarda olabilir.
- 6-7 şiddetindeki depremler kuvvetli sarsıntılardır. Yıkıcı etkisi vardır. Deprem yönetmeliğine uygun olan inşaatlar şiddetindeki depreme dayanıklıdır.
Depremin şiddeti;
- Enerji arttıkça şiddeti de artar.
- Depremin süresi arttıkça yıkıcı etkisi de artar.
- İç merkezle dış merkez arasındaki uzaklık arttıkça deprem şiddeti azalır.
- Depremin meydana geldiği arazi sert yapılı ise yıkıcılığı azdır. Gevşek dokulu ve kırıklı ise yıkıcılığı artar.
Dünyadaki önemli deprem alanları
- Alp Himalaya kıvrım kuşağı
- Büyük Okyanus çevresi Ateş Çemberi (Amerika Kıtası’nın batısı, Asya’nın doğusunda özellikle Japonya)
- Atlas Okyanusu’nun orta kesimleri
- Akdeniz çevresi
- Hint Okyanusu çevresi
Deprem riskinin en az olduğu yerler
Kanada’nın doğusu, Doğu Avrupa, İskandinav Yarımadası, Sibirya, Batı Afrika, Suudi Arabistan, Grönland ve Avustralya eski jeolojik dönemlerde oluşmuştur. Bu yüzden bu alanlar yeryüzünde deprem riskinin en az olduğu yerlerdir.
