B. Bulunma Durumu Eki “-de, -da” ve Bağlaç olan “-de, -da” nın Yazımı

⇒Bulunma durumu eki olan “—de / —da“ getirildiği kelimeye bitişik yazılır. Bulunma eki olan “—de / da” ses uyumlarına göre “-te / -ta” şeklinde de yazılır.

Çocuklar bahçede top oynuyorlar.
Buzdolabında biraz yemek vardı.
Bizim evimiz bu sokakta .

Bulunma “durumu eki olan “—de, —da” cümleden— çıkarıldığında cümle bozulur.

Çantamda birkaç kitapla bir defter var.
Çantam birkaç kitapla bir kaç defter var. (Cümle bozuldu..)

⇒Bağlaç olan “de / da” ayrı yazılır. Bağlaç olan “de / da” cümleye “dahi” anlamı katar.

Bu filmi ben de izlemiştim.
Kırtasiyeden kitap da alacağım.

Bağlaç olan “de / da” cümleden çıkarıldığında cümle bozulmaz.

Yarın da bu konuya çalışacağım,
Yarın bu konuya çalışacağım. (Cümle bozulmadı)

Çözümlü Örnek Sorular ve Cümleler:

Soru 1:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-de” eki doğru kullanılmıştır?

A) Park’te arkadaşlarımı gördüm.
B) Kitapda çok güzel bilgiler vardı.
C) Evde kedim uyuyor.
D) Arabada ki eşyalar kayboldu.

Cevap: C) Evde kedim uyuyor.

Açıklama: “-de” eki, ünsüz benzeşmesi kuralına göre yazılır. “Evde” kelimesinde doğru kullanılmıştır.

Örnek cümle: Okulda arkadaşlarımla oyun oynadım. (Doğru kullanım)

Soru 2:

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde “-da” eki yanlış kullanılmıştır?

A) Kütüphanede sessizce kitap okuduk.
B) Arabada anahtarımı buldum.
C) Parkda çocuklar oynuyor.
D) Masada kalem vardı.

Cevap: C) Parkda çocuklar oynuyor.

Açıklama: “Park” kelimesinde “-da” ekinin doğru yazımı “parkta” olmalıdır. Ünsüz benzeşmesi nedeniyle “t” harfi kullanılmalıdır.

Örnek cümle: Parkta çocuklar oyun oynuyor. (Doğru kullanım)

Soru 3:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-de” bağlacı ayrı yazılmalıdır?

A) Kitaplar masada duruyor.
B) Sen de mi bizimle geliyorsun?
C) Bahçede çiçekler açmış.
D) Oda da büyük bir kütüphane vardı.

Cevap: B) Sen de mi bizimle geliyorsun?

Açıklama: Bağlaç olan “-de” her zaman ayrı yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz. “Sen de mi” ifadesinde “-de” bağlaç olduğu için ayrı yazılmalıdır.

Örnek cümle: O da bizimle gelecek mi? (Bağlaç olan “-de”)

Soru 4:

“Ev…” ifadesinde boşluğa hangi ek gelmelidir?

A) -de
B) -da
C) -te
D) -ta

Cevap: B) -da

Açıklama: “Ev” kelimesi yumuşak ünsüzle bittiği için “-da” eki getirilmelidir: “Evde.”

Örnek cümle: Evde bugün kimse yoktu. (Doğru kullanım)

Soru 5:

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde “-de” bağlacı yanlış kullanılmıştır?

A) O da bizimle sinemaya geldi.
B) Kalem de masada duruyor.
C) Kitaplar sınıfta kaldı da fark etmedim.
D) Okulda ki etkinliğe katıldım.

Cevap: D) Okulda ki etkinliğe katıldım.

Açıklama: “-de” bağlacı yanlış yazılmıştır. Doğru yazımı “Okuldaki etkinliğe katıldım.” şeklinde olmalıdır.

Örnek cümle: Kalem de masada duruyordu. (Bağlaç olan “-de”)

Örnek Soru 

Aşağıdakilerin hangisinde ayrı yazılması gereken “de / da” bitişik yazılmıştır?

A) Bu havada dışarı çıkılır mı?
B) Çıkan yangında kitaplarda yanmış.
C) Dilimde söyleyecek söz kalmadı.
D) Odasında saatlerdir ders çalışıyor.

Çözüm:

B seçeneğinde “kitaplarda” kelimesindeki “da”-yı çıkardığımızda cümlenin anlamı bozulmaz. Çünkü bu “da” ayrı yazılması gereken bağlaç olan “da”dır. “Çıkan yangında kitaplar yanmış.” bozulma yok. Doğru cevap B’dir.

Sıra Sizde: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “de / da”nın yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmamıştır?

A) Dağlar da güneşin bıraktığı bir kızıllık var.
B) Sizleride çok özleyeceğim elbette.
C) Ben de derman yok artık.
D) Bu gördüğüm araç, uçağa da arabaya da benzemiyordu hiç.