Dalga kavramını bilmek, etrafımızda gerçekleşen doğa olaylarını kavramamızda bize yardımcı olur. Dalga hareketine geçmeden önce titreşim dediğimiz olguyu anlamamız gerekir.

Resimdeki ince metal şerit gibi esnek bir cisme bir kuvvet uygulayıp serbest bıraktığımızda cisim titreşim hareketi yapar. Bunun sebebi cismin denge konumuna geri dönmek istemesidir. Titreşim, cisimlerin denge konumu ekseninde denge konumundan eşit uzaklıktaki iki nokta arasında gidip gelme hareketi olarak tanımlanır.

Bu olaya, ağaç dallarının rüzgarın etkisi ile sallanması, gergin bir telin biraz açılıp bırakılması ile titreşmesi yaprakların su yüzeyinde salınması, suya attığımız taşın suyu titreştirmesi gibi örnekler verilebilir.

Yağmur yağarken su birikintisine düşen damlaların büyüyen halka şeklinde dalgalar oluşturduğunu, denizde kıyıya doğru gelen dalgaları, suya taş atınca oluşan dalgaları görmüşüzdür. Acaba bu dalgaların oluşma şekli ve hareketi nasıl olur?

Bir ortamda titreşim hareketi oluşturmak için bir dış kuvvetin gerekli olduğunu gördük. Duran bir cisme, kuvvet uygulanarak cisim hareket ettirildiğinde bir iş yapıldığını biliyoruz. Yapılan iş enerjiye dönüşecek ve bu süreçte parçacıklar tarafından ardışık olarak birbirine iletilerek ortamın diğer bölgelerine yayılacaktır. O halde dalga hareketini, enerjinin ortamda yayılması olarak tanımlayabiliriz. Burada parçacıklar, enerjilerini, ortamda titreşim yoluyla birbirlerine aktararak dalga hareketini oluşturmaktadır.

Bir ortamda dalga oluşabilmesi için mutlaka bir dalga kaynağına ihtiyaç vardır. Yukarıda belirttiğimiz gibi bu kaynak su yüzeyine düşen bir yağmur damlası, suya batırılıp çıkartılan bir cisim, titreşen cismin hava moleküllerini titreştirmesi, gergin ip ya da yayın ucunu titreştiren bir kaynak olabilir.

Dalga: Bir ortamda meydana gelen titreşimler ortamda şekil değişikliklerine neden olur. Havuzdaki suya taş attığımızda, ipin ucuna yukarı aşağı hareket yaptırdığımızda oluşan titreşimler ortam boyunca yayılır.

Esnek bir ortamda oluşan şekil değişimine dalga, bu dalganın esnek ortamda yayılmasına dalga hareketi denir. Ortama ilk titreşimi veren dalgaya dalga kaynağı denir. Dalga hareketinde ortamı oluşturan tanecikler ilk verilen enerjiyi birbirine ileterek dalganın hareket etmesini sağlar.

Buradan da anlaşıldığı gibi dalga hareketi ortamı oluşturan moleküllerin titreşmesiyle meydana gelir. Su dalgası su moleküllerinin, ses dalgası hava moleküllerinin titreşmesinden oluşur. Dalga ilerlerken moleküller enerjiyi birbirine iletir. Bu sırada ortam ilerlemez. Suyun üstünde duran bir ördek aşağı yukarı hareket eder. Fakat ilerlemez.

Bir ipin ucundan sarsıntı verildiğinde ipe bağlı kurdelanın aşağı yukarı titreştiğini görürüz. Kurdela ileri geri hareket edemez. Günlük hayatımızda karşılaştığımız bazı dalgaları görebilir, bazılarını ancak varlıklarını hissedebiliriz. Dalgalar titreşim doğrultuları ve taşıdıkları enerjilerin durumuna göre, iki farklı şekilde sınıflandırılır.