CÜMLE BİLGİSİ

Bir duygunun, bir düşüncenin, bir haberin veya isteğin anlatıldığı sözcük ya da sözcük grubuna cümle denir.

• Yarın İstanbul’a yağmur yağacak. (Haber bildiriyor.)
• Bu işten çok sıkıldım. (Duygu bildiriyor.)
• Bu hafta hikaye kitabımı bitireceğim. (Düşünce bildiriyor.)
• Yemek yemek istiyorum. (İstek bildiriyor.)

Cümlenin Özellikleri

Cümle en az bir sözcükten oluşur. Anlatmak istediğimiz duruma göre sözcük sayısı değişebilir.

• Geliyorum. » 1 sözcük
• Bu sabah uyandığımda, akşam yatarken odamın penceresini açık unuttuğumu gördüm.» 10 sözcük

Cümlenin baş harfi her zaman büyük yazılır.

• Ödevimi bitirdim.
• Kahvaltısını yapıp evden çıktı.

Cümlelerin sonuna anlamına uygun olarak gerekli noktalama işareti konulur.

• Eyvah, düşüyorum!

İfade edilmek istenen düşünce tam olarak anlatılmamışsa cümle değildir.

• Eve giderken yolda » cümle değil.
• Eve giderken yolda onu gördüm » cümle

Kurallı ve Devrik Cümle

İş, oluş, hareket ya da yargı bildiren sözcükler cümlenin sonundaysa kurallı cümle’dir.

• Öğretmenimi çok seviyorum.
• Yarın sinemaya gideceğiz.

İş, oluş, hareket ve yargı bildiren sözcükler cümlenin sonunda değilse devrik cümle’dir.

• Çok seviyorum öğretmenimi.
• Gideceğiz garın sinemaya.

Anlamına Göre Cümleler

1. Olumlu Cümle:

Bir işin gerçekleştiğini veya gerçekleşeceğini bildiren cümleler olumlu cümledir.

➜ Teyzem bugün bize gelecek.
➜ Bu hafta çok kar yağdı.

---

2. Olumsuz Cümle:

Bir işin olmadığını veya olmayacağını bildiren cümleler olumsuz cümledir. “-me“, “-ma” ekleri kullanılarak olumlu cümleler olumsuz yapılabilir.

➜ Teyzem bugün bize gelmeyecek.
➜ Bu hafta kar yağmadı.

★ Olumlu cümleler “yok” ve “değil” sözcükleri kullanılarak da olumsuz yapılabilir.

➜ Sude’nin kalemi yokmuş.
➜ Bu hırka benim değil.

---

3. Soru Cümlesi:

Bir şeyi öğrenmek ya da anlamak için kurulan cümleler soru cümlesidir.

➜ Derse neden geç kaldın?
➜ Bu senin kardeşin mi?

Kim, ne, nerede, nasıl, nereye, hangi, niçin gibi sözcükler cümleye soru anlamı kazandırır.

➜ Akşam neden geç yattın?
➜ Soruyu kim çözmek ister?

Soru eki olan “mi” sözcüklerden ayrı yazılır.

➜ Bu senin kitabın mi?
➜ Geziye katılacak mısın?

---

4. Ünlem Cümlesi:

Heyecan, korku, sevinç, şaşkınlık gibi duyguları ifade eden cümleler ünlem cümlesidir.

➜ Tüh! Anahtarımı unuttum.
➜ Yaşasın! Kar yağıyor.

📌 NOT:
Eğer duygu bildiren sözcükten sonra virgül (,) kullanılmışsa ünlem işareti cümlenin sonuna konulur.
➜ Yaşasın, kar yağıyor!

Cümlelerde Oluş Sırası

Bir olayı anlatırken, o olayın gerçekleşme sırasını doğru aktarmamız gerekir.

Karışık olarak verilen cümleleri, anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde sıraya koymalıyız.

2- Babası Kübra’yı doktora götürdü.
4- Doktor Kübra’ya ilaç gazdı.
1- Kübra hastalandı.
3- Doktor Kübra’yı muayene etti.

Olaylar anlatılırken daha doğru anlaşılması için ilk önce, önce, sonra, daha sonra, en sonunda gibi oluş sırasını bildiren ifadeler kullanabiliriz.

Sebep – Sonuç Cümleleri

Herhangi bir olayın meydana gelme sebebini ve olayın sonucunu anlatan cümlelerdir.

• Otobüsü kaçırdığı için işe geç kalmış.
• Çok fazla tatlı yediğinden dolayı dişleri çürümüş.
• Yağmur yağmadığı için tarladaki sebzeler kurudu.

Sebep: Yağmurun yağmaması
Sonuç: Sebzelerin kuruması

Sebep—Sonuç cümlelerinde “için, çünkü, bu nedenle, bu güzden, olduğu için” gibi ifadeler kullanılır.

• Kırmızı ışıkta geçtiği için kaza yapmış.
• Yavru kedi çok üşümüştü bu yüzden annesinin yanına sokuldu.
• Yarın denize giremeyeceğim çünkü hava yağmurlu olacakmış.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Aşağıdaki cümlelerden hangisi tam bir cümledir?
A) Kitap okuyor.
B) Çok güzel.
C) Bahçede oynadı.
D) Elma.
Doğru Cevap: C
Çözüm: “Bahçede oynadı.” ifadesi özne ve yüklem içerdiği için anlamlı bir cümledir. Diğerleri ya eksik ya da sadece bir kelimedir.

2. “Ali sabah erkenden kalktı.” cümlesinde aşağıdakilerden hangisi yüklemdir?
A) Ali
B) sabah
C) erkenden
D) kalktı
Doğru Cevap: D
Çözüm: “Kalktı” fiili işi bildirdiği için yüklemdir.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin sonuna farklı bir noktalama işareti gelmelidir?
A) Annem bana pasta yaptı
B) Bu kitabı sen mi aldın
C) Oyun çok eğlenceliydi
D) Dışarı çıkmak istiyorum
Doğru Cevap: B
Çözüm: “Bu kitabı sen mi aldın” bir soru cümlesidir, bu yüzden sonuna “?” gelmelidir.

4. “Ayşe ve annesi pazara gitti.” cümlesinde özne hangisidir?
A) Ayşe
B) Ayşe ve annesi
C) pazara
D) gitti
Doğru Cevap: B
Çözüm: Cümlede işi yapan “Ayşe ve annesi” ifadesi özne görevindedir.

5. Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir duygu belirtmektedir?
A) Yarın okula gideceğiz.
B) Kitaplığımı düzenledim.
C) Seni çok özledim.
D) Kalem kutum masadaydı.
Doğru Cevap: C
Çözüm: “Seni çok özledim.” cümlesinde duygu (özlem) bildirildiği için doğru cevaptır.

6. “Arkadaşlarım sinemaya gitti.” cümlesinde hangi sözcük işi yapmaktadır?
A) Arkadaşlarım
B) sinemaya
C) gitti
D) ve
Doğru Cevap: C
Çözüm: “Gitti” fiili işi anlatan kelimedir, bu yüzden yüklemdir.