Cumhuriyet Döneminde Tiyatro AYT


Kategoriler: Türk Dili ve Edebiyatı
Cepokul

Komedi, dram, trajedi başta olmak üzere tiyatronun birçok türünde eser verilmiştir.

1960’tan sonra Bertholt Brecht’in öncülük ettiği “epik tiyatro” anlayışı etkili olmuştur.

Haldun Taner, edebiyatımızda epik tiyatronun öncülüğünü yapmıştır.

Güngör Dilmen, “absürt tiyatro” anlayışına uygun eserler yazmıştır.

Modern tiyatroya uygun örnek eserler verilmiştir.

Geleneksel Türk tiyatrosundan (Karagöz, orta oyunu vb.) yararlanılmıştır.

Hem nazım hem de nesir biçimde tiyatro eserleri yazılmıştır.

Yalın, sade ve anlaşılır bir dil kullanılmıştır.

Tiyatro eserleri teknik açıdan güçlenmiştir.

Tiyatronun konu haritası genişlemiştir.

Hem toplumsal hem de bireysel konular ele alınmıştır.

Tiyatro türünde öne çıkan sanatçılar şunlardır:
Orhan Asena
Turan Oflazoğlu
Güngör Dilmen
Haldun Taner
Turgut Özakman
Recep Bilginer
Refik Erduran
Cevat Fehmi Başkut
Oktay Arayıcı
Vasıf Öngören
Başar Sabuncu
Muhsin Ertuğrul
Ahmet Kutsi Tecer
Ferhan Şensoy
Vedat Nedim Tör
Necip Fazıl Kısakürek
Faruk Nafiz Çamlıbel
Aziz Nesin

Tiyatro eserlerini konu bakımından şöyle sınıflandırabiliriz:

1) Kişilerin ruhsal durumlarını, psikanaliz çözümlemelerini, aşağılık duygularını, yalnızlıklarını, ölüm korkularını, değişen durumlara göre çevreyle uyuşmazlıklarını işleyen oyunlar: Refik Erduran’ın Deli’sini; Turgut Özakman’ın Paramparça’sını, Dışardakileri’ni; Haldun Taner’in Fazilet Eczanesi’ni, Huzur Çıkmazı’nı; Orhan Asena’nın Korku’sunu, Kocaoğlan’ını, Yalan’ını; Nazım Kurşunlu’nun Dumanlı’da Telaki Var’ını…

2) Toplum dışı kişilerin toplumla uyuşmazlığını çözümleyen oyunlar: Turgut Özakman’ın Duvarların Ötesi; Recep Bilginer’in Utanç Dünyası; Güner Sümer’in Yarın Cumartesi’si.

3) Toplumdaki düzensizlikle savaşmak isteyen, ülkücü fakat çoğu kez sonunda yenik düşen kahramanları ele alan oyunlar: Turgut Özakman’ın Güneşte On Kişi’si, Recep Bilgiler’in Gazeteciden Dost’u, Ben Devletim’i; Cevat Fehmi Başkut’un Paydos’u, Soygun’u…

4) Kişilerin toplum içindeki yerlerine göre sorumsuzluklannı ele alan oyunlar: Haldun Taner’in Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım’ı; Aziz Nesin’in Toros Canavarı; Reşat Nuri Güntekin’in Balıkesir Muhasebecisi. ..

5) Kuşaklar arası çatışma, yanlış Batılılaşma: Vedat Nedim’in Tör’ün Köksüzler, Fevkalasriler, Çarliston: Cevat Fehmi Başkut’un Ayarsızlar’ı; Sabahattin Kudret Aksal’ın Kahvede Şenlik Vardı’sı; Turgut Özakman’ın Paramparça’sı…

6) Çok partili rejimde kendini gösteren iğreti, yalancı, ikiyüzlü siyasal değerler: Haldun Taner’in Günün Adamı, Cevat Fehmi Başkut’un Hacıyatmaz’ı…

7) Toplumsal düzensizlik, ekonomik güvensizlik, bunun yarattığı ahlak çöküntüsü, kişinin kişiyi, bir toplumsal kesimin ötekini, bir devletin başka devleti sömürmesi: Nazım Kurşunlu’nun Branda Bezi; Turgut Özakman’ın Ocak’ı; Güngör Dilmen’in Canlı Maymun Lokantası; Orhan Asena’nın Sağırlar Sövüşmesi, Kapılar’ı; Refik Erduran’ın Kartal Tekkesi, Kelepçe’si…

8) Köy konulu oyunlar: Cahit Atay’ın Sultan Gelin’i, Pusuda’sı, Ormanda’sı; Nazım Kurşunlu’nun Çiğ’i ve Yatık Emine’si (Refik Halit Karay’dan); Necati Cumalı’nın Boş Beşik’i, Vur Emri, Mine’si, Susuz Yaz’ı, Ezik Otlar’ı, Derya Gülü; Güngör Dilmen’in Kurban’ı; Recep Bilginer’in İsyancılar’ı, Sarı Naciye’si; Turan Oflazoğlu’nun Keziban’ı, Allahın Dediği Olur’u.

9) Konusunu mitolojiden, eski uygarlıkların tarihinden, eski Türklerden, Osmanlı tarihinden, masallardan, efsanelerden alan oyunlar: Ahmet Kutsi Tecer’in Koçyiğit Köroğlu’su; Nazım Orhan Asena’nın Hürrem Sultan’ı, Tohum ve Toprak’ı, Tanrılar ve İnsanlar’ı; Turan Oflazoğlu’nun Deli İbrahim’i, IV. Murat’ı; Refik Erduran’ın Büyük Jüstiyen’i; Güngör Dilmen’in Midas’ın Kulakları, İttihat ve Terakki’si, Akad’ın Yayı…

10) Tüm insanlık sorunları ve ülküleriyle evrensel düzlemde ilgilenen, insanoğlunun karşılaştığı tehlikeleri ve kötülük eğilimini yansıtan oyunlar: Turgut Özakman’ın Tufan’ı; Sabahattin Kudret Aksal’ın Kral Üşümesi; Güngör Dilmen’in Canlı Maymun Lokantası.

BAŞAR SABUNCU (1943-2015)

Senaristlik, tiyatro ve sinema yönetmenliği ile ilgilenmiş ayrıca çevirmenlik, sahne tasarımcılığı ve oyunculuk yapmıştır.

Türk tiyatrosuna toplumcu bir karakter kazandırmaya çalışan yazarlar arasındadır.

Sağlam bir gözlem ve mizahi üslupla farklı toplumsal kesimleri oyunlarına konu edinmiştir.

Eserleri

Tiyatro: Kargalar, Şerefiye, Zemberek, İşgal, Kaldırım Serçesi, Lades ya da Aile Ocağı, İşçi Babası Ömer Ağa ile Küçük Hanımın Şoförü Recep

OKTAY ARAYICI (1936-1985)

Toplumcu gerçekçi bir çizgide epik ögelerin ağırlıklı olduğu oyunlar kaleme almıştır.

Türk tiyatrosunun geleneksel biçimlerini dönemin toplumsal sorunlarıyla birleştirerek yeni bir tarz oluşturmaya çalışmıştır.

Eserleri

Tiyatro: Bir Ölünün Toplumsal Anatomisi, Rumuz Goncagül, Almanya Defteri, Dışarda Yağmur Var, Nafile Dünya, Seferi Ramazan Bey’in Nafile Dünyası


Liselere Giriş Sınavı (LGS)
15 Haziran 2025 Pazar

Temel Yeterlilik Sınavı (TYT)
14 Haziran 2025 Cumartesi

Alan Yeterlilik Sınavı (AYT)
15 Haziran 2025 Pazar