CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ROMANI (1923-1980 ARASI)
- Gerçekçi ve gözleme dayalı anlatım öne çıkmış, insan gerçeği işlenmiştir.
- Olayların geçtiği çevre genişlemiştir.
- Toplumun her kesiminden yazarlar çıkmıştır.
- Roman ve öykü konu, üslup dil bakımından yeni boyutlar kazanmıştır.
- Bilinç akımı, iç monolog gibi teknikler romanda kullanılmıştır.
- Sezgicilik varoluşçuluk, postmodernizm, modernizm, gerçeküstücülük gibi Batılı akımların etkisi vardır.
1923’ten 1946’ya kadar roman ve hikâyelerimizde işlenen konular:
- Anadolu ve Anadolu halkı
- Milli Mücadele (Kurtuluş Savaşı) ve inkılâpların anlatılması
- Psikolojik yapıtlarla bireye dönüş
- İşçi-işveren ilişkisi (Sadri Ertem’le başlamış)
- Aşk romanlarında, savaş sonrasının getirdiği ahlak çöküntüsü özellikle İstanbul mekânında işlenmiştir.
- Sıradan insanların hikâyeleri, olay hikâyelerinin yerini almıştır. (Sait Faik, Sabahattin Ali, Memduh Şevket)
- Maziyle hesaplaşma
- Doğu—Batı çatışması, yanlış Batılılaşma
1946-1980 arası yeni temalar eklenmiştir:
- Maziyi özlemle anış (Abdülhak Şinasi, Ahmet Hamdi Tanpınar)
- II. Dünya Savaşı’nın izleri ve izlenimleri, gençlik üzerindeki etkisi (İçimizdeki Şeytan)
- Demokratikleşme süreci. Siyasi partilerin kurulması, ihtilaller konu olmuş; siyasi görüşlere göre romanlar yazılmıştır.
- İhmal edilen, unutulan köy; Anadolu’dan İstanbul’a göçün doğurduğu sonuçlar işlenmiştir.
- Tarihi romanlarda yeni bakış açıları doğmuştur.
- Kadın konusu
- Aydın-halk farkı
- 1960 sonrası Almanya’daki Türklerin maceraları
- Dinî yaşayışı telkin eden dinî romanlar
Kurtuluş Savaşı’nı İşleyen Yazarlar ve Romanları
- Halide Edip Adıvar: Ateşten Gömlek
- Aka Gündüz: Dikmen Yıldızı
- Yakup Kadri: Ankara
- Mehmet Rauf: Halas
- A. Hamdi Tanpınar: Sahnenin Dışındakiler
- Mithat Cemal Kuntay: Üç İstanbul
- Kemal Tahir: Esir Şehrin İnsanları
- Samim Kocagöz: Kalpaklılar
- İlhan Tarus: Vatan Tutkusu
- İlhan Tarus: Var Olmak
- Talip Apaydın: Toz Duman İçinde
- Talip Apaydın: Köylüler
- Attila İlhan: Sırtlan Payı
- İlhan Selçuk: Yüzbaşı Selahattin’in Romanı
- Peyami Safa: Bir Akşamdı
- Yılmaz Karakoyunlu: Üç Aliler Divanı
- Halide Edip Adıvar: Vurun Kahpeye
- Yakup Kadri: Yaban
- Yakup Kadri: Sodom ve Gomore
- Peyami Safa: Sözde Kızlar
- Peyami Safa: Biz İnsanlar
- Kemal Tahir: Yorgun Savaşçı
- Kemal Tahir: Esir Şehrin Mahpusu
- Samim Kocagöz: Doludizgin
- İlhan Tarus: Hükümet Meydanı
- Tarık Buğra: Küçük Ağa
- Talip Apaydın: Vatan Dediler
- Attila İlhan: Kurtlar Sofrası
- Hasan İzzettin Dinamo: Kutsal İsyan
- Reşat Nuri Güntekin: Yeşil Gece
- Turgut Özakman: Şu Çılgın Türkler
- Hıfzı Topuz: Çamlıca’nın Üç Gölü
Yanlış Batılılaşma, Toplumsal Değişme ya da Doğu-Batı Çatışması Konusunu İşleyen Yazarlar ve Yapıtları
- Peyami Safa: Fatih—Harbiye
- Yakup Kadri: Kiralık Konak
- Reşat Nuri: Yaprak Dökümü
- Halide Edip: Sinekli Bakkal
- A. Hamdi Tanpınar: Huzur
- Ömer Seyfettin: Efruz Bey
- Peyami Safa: Sözde Kızlar
- Yakup Kadri: Sodom ve Gomore
- Reşat Nuri: Miskinler Tekkesi
- Ahmet Mithat: Felatun Bey ile Rakım Efendi
- Recaizade Mahmut Ekrem: Araba Sevdası
- A. Hamdi Tanpınar: Saatleri Ayarlama Enstitüsü A’
- Hüseyin Rahmi: Şıpsevdi
- Hüsey Rahmi: Şık
Ağaların Karşısında Köylülerin Ezilmişliklerini, Boynu Büküklüklerini, Öfkelerini, Başkaldırışlarını Dile Getiren
Romanlar
- Yakup Kadri: Yaban (Salih Ağa)
- Samim Kocagöz: Bir Çift Öküz
- Fakir Baykurt: Yılanların Öcü
- Kemal Bilbaşar: Cemo, Memo
- Kemal Tahir: Kör Duman
- Yaşar Kemal: İnce Memed (Abdi Aga)
Büyük Kentlerin Kıyı Mahallelerinde Yaşayan İnsanların Yaşantılarını İşleyen Roman Ve Öyküler
- Osman Cemal Kaygılı: Çingeneler
- Orhan Kemal: Gurbet Kuşları
- Orhan Kemal: Sarhoşlar
- Sait Faik: Mahalle Kahvesi
- Oktay Akbal: Garipler Sokağı
- Orhan Kemal: Çamaşırcının Kızı
- Orhan Kemal: Ekmek Kavgası
- Sait Faik: Havada Bulut
Osmanlı’nın Kuruluşunu Ele Alan Romanlar Ve Yazarları
- Tarık Buğra: Osmancık
- Kemal Tahir: Devlet Ana
- Yavuz Bahadıroğlu: Merhaba Söğüt
Eşkıyalık Sorunu İşleyen Romanlar
- Yaşar Kemal: İnce Memed
- Kemal Tahir: Rahmet Yolları Kesti
Romanımızda Alafranga Züppe (Hacivat) Tipi
- Türk romanında yanlış Batılılaşma konusu Tanzimat’tan günümüze kadar birçok yazar tarafından işlenmiştir. Yanlış Batılılaşmanın işlendiği romanlardaki tiplere “alafranga züppe” adı verilir.
- Divanü Lügati’t-Türk’te geçen “Tilki öz inine ürüse uyuz olur” atasözü ve “yumurtadan çıkıp kabuğunu beğenmemek” deyiminde alafranga züppe tipinin kültürel kodlarını görmek mümkündür. Alafranga züppe tipi, kendi kültürüne karşı yabancılaşmış bir tiptir.
- Alafranga züppe tipi, adeta Hacivat’ın torunudur, bu sebeple bu tipe “Hacivat tipi” denir.
| Yazar | Roman | Kahraman |
|---|---|---|
| Namık Kemal | İntibah | Ali Bey |
| Recaizade Mahmut | Araba Sevdası | Bihruz |
| Ahmet Mithat Efendi | Felatun Bey ile Rakım Efendi | Felatun |
| Hüseyin Rahmi | Şık | Şöhret |
| Hüseyin Rahmi | Şıpsevdi | Meftun |
| Ömer Seyfettin | Efruz Bey | Efruz |
| Halit Ziya Uşaklıgil | Aşk-ı Memnu | Behlül, Bihter |
| Yakup Kadri | Kiralık Konak | Seniha |
| Peyami Safa | Fatih-Harbiye | Macit |
| Peyami Safa | Sözde Kızlar | Behiç |
Türk Edebiyatında Nehir (Irmak) Romanlar
| Yazar | Seri Adı | Romanlar |
|---|---|---|
| Attila İlhan | Aynanın İçindekiler | Bıçağın Ucu, Dersaadette Sabah Ezanları, Allah’ın Süngüleri, Sırtlan Payı, O Karanlıkta Biz, Yaraya Tuz Basmak |
| İnci Aral | Yeni Yalan Zamanlar | Mor, Yeşil, Safran Sarı |
| Adalet Ağaoğlu | Dar Zamanlar | Ölmeye Yatmak, Bir Düğün Gecesi, Hayır |
| Yaşar Kemal | Dağın Öte Yüzü | Orta Direk, Ölmez Otu, Yer Demir Gök Bakır |
| Yaşar Kemal | Bir Ada Hikâyesi | Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana, Karıncanın Su İçtiği, Tanyeri Horozları, Çıplak Ada Çıplak Deniz |
| Yaşar Kemal | Akçasazın Ağaları | Demirciler Çarşısı Cinayeti, Yusufcuk Yusuf |
| Yaşar Kemal | Kimsecik | Yağmurcuk Kuşu, Kale Kapısı, Kanın Sesi |
| Kemal Tahir | Esir Şehir Üçlemesi | Esir Şehrin İnsanları, Esir Şehrin Mahpusu, Yorgun Savaşçı |
| Necati Cumalı | … | Tütün Zamanı (Zeliş), Yağmurlar ve Topraklar, Acı Tütün |
| Mustafa Necati Sepetçioğlu | Dünkü Türkiye | Kilit, Anahtar, Kapı, Konak, Çatı |
| Orhan Kemal | Küçük Adamın Notları | Baba Evi, Avare Yıllar, Cemile |
| Fakir Baykurt | … | Yılanların Öcü, Irazca’nın Dirliği, Kara Ahmet Destanı |
| Ahmet Hamdi Tanpınar | … | Huzur, Mahur Beste, Sahnenin Dışındakiler |
| Tarık Buğra | … | Küçük Ağa, Küçük Ağa Ankara’da, Firavun İmanı |
Anadolu’yu Anlatan Yazarlar ve Romanları
Anadolu’yu ele alan ilk eser, Nâbîzâde Nazım’ın ”Karabibik” adlı romanıdır / uzun hikâyesidir.
Anadolu ve köy gerçeğini daha sonra Ebubekir Hazım Tepeyran “Küçük Paşa”, Yakup Kadri ”Yaban” romanında ele almıştır.
Bölgesel Roman Yazarları ve Eserleri
| Bölge | Yazar ve Eser |
|---|---|
| A. Güney Anadolu, Toroslar ve Çukurova yöreleri | Yaşar Kemal: Teneke, Ortadirek, İnce Memed, Yer Demir Gök Bakır, Ölmez Otu, Demirciler Çarşısı Cinayeti Orhan Kemal: Vukuat Var, Hanımın Çiftliği, Kanlı Topraklar, Bereketli Topraklar Üzerinde |
| B. Orta Anadolu | Talip Apaydın: Sarı Traktör, YarBükü, Ortaçkının Oğlu, Define, Yoz Davar Kemal Tahir: Sağır Dere, Kör Duman, Rahmet Yolları Kesti, Yedi Çınar Yaylası, Köyün Kamburu, Büyük Mal Fakir Baykurt: Yılanların Öcü, Irazca’nın Dirliği, Kaplumbağalar, Tırpan, Amerikan Sargısı Abbas Sayar: Yılkı Atı, Can Şenliği, Dik Bayır |
| C. Ege Bölgesi | Necati Cumali: Tütün Zamanı, Yağmurlar ve Topraklar, Susuz Yaz Samim Kocagöz: Yılan Hikâyesi, Bir Karış Toprak |
| D. Doğu Anadolu | Kemal Bilbaşar: Cemo, Memo |
| E. Güneydoğu | Ferit Edgü: Kimse, O Bekir Yıldız: Reşo Ağa, Kaçakçı Şahan |
Romanla İlgili İlkler
| İlkler | Eser ve Yazar |
|---|---|
| İlk çeviri roman | Yusuf Kamil Paşa’nın Fénelon’dan çevirdiği “Telemak” adlı roman |
| İlk tezli roman örneği | Nabizade Nazım’ın “Zehra” adlı eseri |
| İlk edebî roman | Namık Kemal’in “İntibah” adlı romanı |
| İlk polisiye roman | Ahmet Mithat Efendi’nin “Esrâr-ı Cinâyât” adlı romanı |
| Türk romancılığında ilk alafranga tip | Felatun Bey |
| İlk yerli ve telif roman | Şemsettin Sami’nin “Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat” adlı eseri |
| İlk köy romanı | Nabizade Nazım’ın **“Karabibik”**i |
| İlk realist roman | Recaizade Mahmut Ekrem’in “Araba Sevdası” |
| İlk kadın romancı | Fatma Aliye Hanım |
| İlk psikolojik roman denemesi | Nabizade Nazım’ın **“Zehra”**sı |
| Kadın sorununu ele aldığı ilk roman | Ahmet Mithat’ın – “Henüz On Yedi Yaşında” |
| İlk tarihi roman | Namık Kemal’in **“Cezmi”**si |
| İlk Batılı romanlar | Halit Ziya’nın “Aşk-ı Memnu” ve “Mai ve Siyah” romanları |
| Sokağı edebiyata taşıyan yazar | Hüseyin Rahmi Gürpınar |
| İlk psikolojik roman | Mehmet Rauf’un “Eylül” romanı |
| İlk çocuk romanı | Mahmut Yesari’nin “Bağrı Yanık Ömer” eseri |
| Dış Türkleri konu alan ilk roman | Ahmet Hikmet Müftüoğlu’nun “Gönül Hanım” adlı romanı |
| Cumhuriyet dönemi köy romancılığının ilk örneği | Yakup Kadri’nin “Yaban” romanı |
| İlk otobiyografik roman | Peyami Safa’nın “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu” |
| İlk TDK roman ödülü | “Suçumuz İnsan Olmak” (1957) adlı eseriyle Oktay Akbal |
| Köyden şehre göçü ilk kez işleyen | Orhan Kemal |
| Kurtuluş Savaşı’nı işleyen ilk roman | Halide Edip’in “Ateşten Gömlek” romanı |
| İlk kadın polisiyeci roman yazarı | Fahriye Sükûrü (Pembe Evin Esrarı-1936) |
| İlk macera romanı | Ahmet Mithat Efendi’nin “Hasan Mellah” romanı |
| İlk siyasal roman | Ahmet Mithat Efendi’nin “Jön Türk” romanı |
| İlk toplumsal gerçekçi roman | Sadri Ertem’in “Çıkrıklar Durunca” romanı |
| Aynı konuyu farklı farklı hikâye/kitaplara işleyen yazarlar | Aka Gündüz’ün “İki Süngü Arasında”, Mehmet Rauf’un “Halas”, Mahmut Yesari’nin “Geceleyin Sokaklar” (1929 yılında yazılan romanlar arasında hangisinin önce olduğu tespit edilememiştir.) |
| İlk manzum roman | Namık Ekrem’in “Hicran” romanı |
| İlk roman ödüllü | İlk roman ödülü 1942’de Halide Edip Adıvar’ın “Sinekli Bakkal” romanına verilmiştir. |
