ÇOK ANLAMLILIK

Bir sözcük temelde tek bir anlama sahip iken farklı cümlelerde farklı anlamlara gelecek şekilde kullanılabilir. Bu şekilde bir sözcüğün birden fazla anlamda kullanılmasına “çok anlamlılık” denir. Sözcükler, cümle içindeki kullanımlarına göre temel anlamına bağlı olarak yeni anlamlar kazanabilir ya da temel anlamından uzaklaşıp mecaz anlam kazanabilir. “Tutmak” sözcüğünün cümle içinde kazandığı anlamları aşağıdaki örneklerde inceleyelim:

– Çınar paketi elinde tutuyordu.

• Bu cümlede “tutmak” sözcüğü “elde bulundurmak ele almak” anlamında kullanılmıştır.

– Ben karşı takımı tutuyorum.

• Bu cümlede “tutmak” sözcüğü “taraftar olmak” anlamında kullanılmıştır.

– Verdiğim sözü tuttum, zamanında geldim.

• Bu cümlede “tutmak” sözcüğü “gereğini yapmak, yerine getirmek” anlamında kullanılmıştır.

– Spor yapmak, insanı zinde tutar.

• Bu cümlede “tutmak” sözcüğü “herhangi bir durumda bulundurmak” anlamında kullanılmıştır.

Çözümlü Örnek Sorular ve Cümleler:

Soru 1:

“Kalemini arkadaşından al.” cümlesindeki “al” kelimesi hangi anlamda kullanılmıştır?

A) Bir yerden bir şeyi almak
B) Satın almak
C) Öğüt vermek
D) Kendine saklamak

Cevap: A) Bir yerden bir şeyi almak

Açıklama: “Almak” kelimesi burada bir nesneyi arkadaşından geri almak anlamında kullanılmıştır. Ancak bu kelime farklı anlamlarda da kullanılabilir.

Örnek cümleler:

1. Markete gidip ekmek al. (Satın almak anlamında)
2. Öğretmenimiz bize önemli tavsiyeler verdi, onları dikkate al. (Öğüt almak anlamında)

Soru 2:

“Annem pazardan taze ekmek aldı.” cümlesinde “aldı” kelimesi hangi anlamda kullanılmıştır?

A) Satın almak
B) Bir yere götürmek
C) Kabul etmek
D) Dikkatini vermek

Cevap: A) Satın almak

Açıklama: “Aldı” kelimesi burada pazardan ekmek satın almak anlamında kullanılmıştır.

Örnek cümleler:

1. Babam bana yeni bir oyuncak aldı. (Satın almak anlamında)
2. Dışarıda çamaşırları unutmuşum, onları içeri al. (Bir yere götürmek anlamında)

Soru 3:

“Kitap okumak insanın ufkunu açar.” cümlesindeki “açmak” kelimesinin anlamı nedir?

A) Bir kapıyı açmak
B) Genişletmek
C) Bir şeyi başlatmak
D) Boşluk oluşturmak

Cevap: B) Genişletmek

Açıklama: “Açmak” kelimesi burada mecazi anlamda “genişletmek” anlamında kullanılmıştır. Farklı anlamlarda da kullanılabilir.

Örnek cümleler:

1. Kapıyı açıp dışarı çıktı. (Bir kapıyı açmak anlamında)
2. Bu deneyim onun bakış açısını açtı. (Genişletmek anlamında)

Soru 4:

“Masanın üzerindeki tabağı kaldır.” cümlesindeki “kaldır” kelimesi hangi anlamda kullanılmıştır?

A) Yukarıya çekmek
B) Bir şeyden kurtulmak
C) Gizlemek
D) Sona erdirmek

Cevap: A) Yukarıya çekmek

Açıklama: “Kaldırmak” kelimesi burada bir nesneyi yukarıya çekmek anlamında kullanılmıştır.

Örnek cümleler:

1. Bu ağır sandığı kaldırmam mümkün değil. (Yukarıya çekmek anlamında)
2. Sınıfta disiplinsiz davranışları kaldırmam. (Kabul etmemek anlamında)

“Saklamak” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde “gizlemek” anlamında kullanılmıştır?
A) Pastadan size de sakladım.
B) Bu bilgiyi herkesten saklıyordu.
C) Paralarını kasada saklıyormuş.
D) Onunla geçen her günümü yüreğimde saklıyorum.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “doldurmak” sözcüğü “kaplamak” anlamında kullanılmıştır?

A) Boş zamanlarımı doldurmaya çalışıyorum.
B) Evimizin içini çiçek kokuları doldurmuştu.
C) Geçen sene beş yaşını doldurdu.
D) Bana niye kızgınsın, kim doldurdu seni?

– Arkadaşlarıyla birlikte denize dalıyordu.
– Hızlıca odaya dalıp konuşmaya başladı.
– Lafa dalınca otobüsü kaçırdık.
– Dostlarıyla yaşadığı anılara dalmıştı.

Yukarıdaki cümlelerde “dalmak” sözcüğü kaç farklı anlamda kullanılmıştır?

A) 1  B) 2  C) 3  D) 4