Coğrafya bilimi, yeryüzünde meydana gelen doğal ve beşerî olayların mekânsal dağılımını ve bu olayların birbirleriyle olan etkileşimlerini inceleyen bir bilim dalıdır. Coğrafyanın temel konusu, dünya üzerindeki yer şekillerini, iklim olaylarını, su kaynaklarını, bitki örtüsünü, hayvan yaşamını ve insanların bu doğal unsurlarla olan ilişkilerini anlamak ve açıklamaktır. Bu bilim dalı, hem çevremizdeki doğal süreçleri hem de insan faaliyetlerinin dünya üzerindeki etkilerini analiz ederek çevre ile toplum arasındaki bağı açıklar.

9. Sınıf Coğrafya Biliminin Konusu ve Bölümleri Testleri (Yeni Müfredat)

9. Sınıf Coğrafya Biliminin Konusu ve Bölümleri Ders Notu (Yeni Müfredat)

Coğrafyanın Konusu

Coğrafya doğal ortam ve insan arasındaki ilişkiyi inceleyen bilimdir. Coğrafyanın konusu doğal sistem olarak adlandırılan atmosfer (hava küre), litosfer (taş küre), hidrosfer (su küre) ve biyosferdir (canlılar küresi). Ayrıca coğrafyanın inceleme alanı canlı ve cansız çevre olarak da sınıflandırılabilir.

Coğrafyanın üç temel prensibi vardır. Bunlar; nedensellik, karşılıklı ilişki ve dağılış ilkeleridir.

Coğrafyanın Bölümleri

Coğrafya çeşitli bilim dallarının birleşmesi ile oluşan bir bilimler topluluğudur. Coğrafya fiziki coğrafya, beşeri ve ekonomik coğrafya ile
bölgesel coğrafya olmak üzere üç ana bölüme ayrılır.

Fiziki Coğrafya

Doğal sistemlerin oluşum süreçlerini, değişimlerini ve dağılışını inceleyen bilim dalıdır.

Fiziki coğrafyanın başlıca alt dalları şunlardır:

• Jeomorfoloji (Yer Şekilleri Bilimi): Yeryüzü şekillerinin oluşumunu, gelişimini ve dağılışını inceleyen bilim dalıdır. Dağlar, ovalar, vadiler, platolar gibi yer şekilleri ile iç ve
  dış kuvvetleri inceler.
• Klimatoloji (İklim Bilimi): İklimlerin oluşumunu ve iklim elemanlarını inceleyen bilim dalıdır. Hava olayları, sıcaklık, basınç, rüzgâr, nem ve yağış özelliklerini inceler.
• Hidrografya (Sular Coğrafyası): Yer altı ve yer üstü sularını inceler. Okyanus, deniz, göl, akarsu, buzul hidrografyanın incelediği konular arasında yer alır.
• Biyocoğrafya (Canlılar Coğrafyası): Bitki ve hayvanların özelliklerini ve dağılışını inceler. Biyocoğrafya hayvanlar coğrafyası (zoocoğrafya) ve bitkiler coğrafyası (fitocoğrafya) olarak ikiye ayrılır.
• Toprak Coğrafyası: Yeryüzündeki toprakların oluşumunu, özelliklerini ve dağılışını inceler.
• Doğal Afetler Coğrafyası: Yeryüzünde meydana gelen veya gelebilecek deprem, heyelan, çığ gibi afetleri inceler.
• Kartografya: Harita bilimidir. Haritaların hazırlanışını, konularını ve kapsamını inceler.
• Matematik Coğrafya: Dünya’nın şeklini, hareketlerini, boyutlarını, evrendeki yerini ve coğrafi koordinatlarını inceler.

Beşeri ve Ekonomik Coğrafya:

İnsanın doğal ortamdaki yerini, dağılışını ve hayatını devam ettirmesi için yaptığı ekonomik faaliyetleri inceler. Beşeri ve ekonomik coğrafyanın başlıca alt dalları şunlardır:

• Nüfus Coğrafyası: Yeryüzündeki nüfusu ve nüfusun özelliklerini inceler. Nüfusun artış hızı, yaş, eğitim, meslek, kır-kent özelliklerini inceler.
• Yerleşme Coğrafyası: Yerleşmelerin kuruluşunu, tarihsel gelişimini, dağılışını, mesken özelliklerini inceler.
• Kültürel Coğrafya: Kültürlerin ortaya çıkışı, birbirlerine etkisini ve yeryüzündeki dağılışını inceler.
• Siyasi Coğrafya: Siyasi olayların ortaya çıkışını ve insanların yaşamına etkisini inceler.
• Tarihi Coğrafya: Tarihte yaşamış olan medeniyetler ve insan özelliklerini modern coğrafyanın ilke ve yöntemlerini kullanarak inceler.
• Tarım Coğrafyası: Yeryüzündeki ekili dikili alanları; hayvancılık, arıcılık, balıkçılık gibi ekonomik etkinlikleri inceler.
• Sanayi Coğrafyası: Sanayinin tarihsel gelişimini, çeşitlerini, dağılışını inceler. Sanayiyi etkileyen faktörleri ve sanayinin toplumun gelişimindeki etkilerini inceler.
• Ulaşım Coğrafyası: Ulaşım ve iletişimin, özelliklerini, gelişimini, türlerini; ulaşımı etkileyen faktörleri inceler.
• Enerji Coğrafyası: Enerji kaynaklarının oluşumunu, dağılışını, kullanımını ve özelliklerini inceler.
• Ticaret Coğrafyası:  Tarım, sanayi ve hizmet alanlarında üretilen ürünlerin alınması-satılması özelliklerini inceler.
• Turizm Coğrafyası: Turizmin özelliklerini, gelişimini, mekânsal dağılışını, turizm çeşitlerini inceler.
• Sağlık Coğrafyası : Yeryüzünde meydana gelen sağlık sorunlarını, bunların nedenlerini ve dağılışını inceler.

Bölgesel (Yerel, Mevzi) Coğrafya: 

Coğrafyanın araştırma konularının belirli bir alanda incelenmesidir. Bölgesel coğrafyanın başlıca alt dalları şunlardır:

• Bölgeler Coğrafyası: Belirli ölçütlere göre bölgelerin oluşturulmasını ve bu bölgelerin genel özelliklerini inceler.
• Kıtalar Coğrafyası: Kıtaları; fiziki, beşeri ve ekonomik özelliklerine göre inceler.
• Ülkeler Coğrafyası: Ülkelerin fizik, beşeri ve ekonomik yapıları inceler.

Coğrafyanın Yararlandığı Bilim Dalları

* Jeoloji — Yer bilimi
* Pedoloji — Toprak bilimi
* Litoloji — Taş bilimi
* Meteoroloji — Hava bilimi
* Hidroloji — Sular bilimi
* Potamoloji — Akarsu bilimi
* Oseonografya — Okyanus bilimi
* Limnoloji — Göl bilimi
* Biyoloji — Canlı bilimi
* Zooloji — Hayvan bilimi
* Botanik — Bitki bilimi
* Astronomi — Uzay bilimi
* Demografi — Nüfus bilimi
* Ekonomi, istatistik, fizik, tıp vs.

Çözümlü Örnek Test Soruları

Soru 1:
Coğrafya biliminin temel konusu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Geçmiş olayları incelemek
B) Yeryüzündeki doğal ve beşeri olayları araştırmak
C) İnsan psikolojisini incelemek
D) Sanat tarihiyle ilgili araştırmalar yapmak
E) Ekonomik sistemleri analiz etmek

Çözüm:
Coğrafya bilimi, yeryüzündeki doğal ve beşeri olayları inceler. Dağlar, nehirler, iklimler gibi doğal unsurların yanı sıra, insan faaliyetleri ve yerleşim düzenleri gibi beşeri unsurlar da coğrafyanın konusuna girer.

Cevap: B

---

Soru 2:
Coğrafya bilimi genel olarak kaç ana bölüme ayrılır?

A) 2
B) 3
C) 4
D) 5
E) 6

Çözüm:
Coğrafya bilimi genel olarak fiziki coğrafya ve beşeri coğrafya olmak üzere iki ana bölüme ayrılır. Fiziki coğrafya doğal unsurları, beşeri coğrafya ise insan faaliyetlerini inceler.

Cevap: A

---

Soru 3:
Aşağıdakilerden hangisi fiziki coğrafyanın inceleme alanına girer?

A) Tarım faaliyetleri
B) Nüfus dağılımı
C) Dağlar ve akarsular
D) Şehirleşme
E) Ekonomik faaliyetler

Çözüm:
Fiziki coğrafya, yeryüzünün doğal özelliklerini inceler. Dağlar, akarsular, göller ve iklim gibi doğal unsurlar, fiziki coğrafyanın inceleme alanına girer.

Cevap: C

---

Soru 4:
Beşeri coğrafya hangi unsuru incelemektedir?

A) İklim olaylarını
B) Bitki örtüsünü
C) Nüfus ve yerleşim
D) Akarsu yataklarını
E) Depremleri

Çözüm:
Beşeri coğrafya, insanların yeryüzündeki dağılımını, yerleşimlerini ve insan faaliyetlerini inceler. Nüfus dağılımı ve şehirleşme gibi konular, beşeri coğrafyanın inceleme alanıdır.

Cevap: C

---

Soru 5:
Coğrafya biliminin konusu olan “bölgesel coğrafya” aşağıdakilerden hangisini inceler?

A) Doğal afetleri
B) Belirli bir bölgenin hem fiziki hem de beşeri özelliklerini
C) Yer altı kaynaklarını
D) İklim değişikliklerini
E) Nüfus artışını

Çözüm:
Bölgesel coğrafya, belirli bir bölgenin hem doğal (fiziki) hem de beşeri (insanlarla ilgili) özelliklerini inceleyen coğrafya dalıdır. Bu bölgenin coğrafi özellikleri, iklimi, nüfusu ve ekonomik yapısı ele alınır.

Cevap: B