Soru 1: Bir bilim insanı, yaptığı çalışmada Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe sıcaklık, bitki örtüsü ve tarım faaliyetlerinin değiştiğini gözlemlemiştir. Çalışma sonucunda, Ekvator'dan uzaklaştıkça bazı bitkilerin yetişmediği, soğuk hava koşullarının etkili olduğu, tarım faaliyetlerinin zorlaştığı tespit edilmiştir. Bu çalışmada elde edilen sonuçlar, hangi coğrafi koordinat sistemiyle ilişkilidir?
A) Boylam
B) Enlem
C) Meridyen
D) Paralel
E) Yükselti
Çözüm: Bilim insanı, Ekvator'dan kutuplara gidildikçe sıcaklık ve bitki örtüsünün değiştiğini gözlemlemiştir. Bu, enlem farkına bağlı bir değişimdir. Ekvator'dan uzaklaşıldıkça sıcaklık azalır, bitki örtüsü değişir ve tarım faaliyetleri zorlaşır.
Cevap: B
Soru 2: Bir öğrenci, dünya haritası üzerinde bazı noktaların yerel saatlerini karşılaştırarak şunları gözlemlemiştir: Doğuya gidildikçe yerel saatlerin ilerlediğini, batıya gidildikçe yerel saatlerin geri kaldığını fark etmiştir. Bu öğrenci, yerel saat hesaplamalarının boylam farklarına göre yapıldığını öğrenmiştir. Buna göre, Türkiye'nin batısında bulunan bir şehirde saat 15:00 iken, aynı boylam farkına sahip doğudaki bir şehirde saat kaçtır? Türkiye'de her 1 derece boylam farkı 4 dakikalık zaman farkına neden olur.
A) 15:16
B) 14:44
C) 15:04
D) 15:20
E) 14:56
Çözüm: Boylam farklarına göre doğuya doğru gidildikçe saat ilerler. Türkiye'nin batısındaki bir şehirde saat 15:00 iken, doğudaki bir şehirde 4 dakikalık boylam farkı ile saat 15:04 olacaktır.
Cevap: C
Soru 3: Dünya üzerindeki bir noktanın yerel saatinin hesaplanmasında Güneş'in konumu esas alınır. Güneş'in tam tepe noktasına ulaştığı an, o noktada öğle saatidir. İki şehir arasındaki boylam farkı ve bu farkın yerel saate etkisi dikkate alınarak yerel saat hesaplanabilir. Bu bilgiye göre, Londra'da yerel saat 12:00 iken, boylam farkı 30 derece olan ve doğusunda yer alan bir şehirde yerel saat kaçtır? Her bir boylam farkı 4 dakikalık zaman farkı oluşturur.
A) 10:00
B) 12:30
C) 13:00
D) 11:00
E) 14:00
Çözüm: Londra'nın doğusunda bulunan bir şehirde her 1 derece boylam farkı için 4 dakikalık bir zaman farkı olacaktır. 30 derece doğu yönünde olan bir şehirde saat, 30 x 4 = 120 dakika (2 saat) ileridedir. Bu nedenle saat 14:00 olacaktır.
Cevap: E
Soru 4: Bir araştırmacı, dünyanın farklı noktalarında gece ve gündüz sürelerinin yıl boyunca nasıl değiştiğini incelemiştir. Ekvator çizgisine yakın bölgelerde gece ve gündüz sürelerinin yıl boyunca eşit olduğunu, kutuplara yaklaştıkça bu sürenin değiştiğini ve bazı dönemlerde gece veya gündüz süresinin çok uzun sürdüğünü gözlemlemiştir. Araştırmacı, gece-gündüz sürelerindeki bu değişimlerin hangi coğrafi faktörle daha yakından ilişkili olduğunu belirlemeye çalışmaktadır. Bu durum hangi faktörle açıklanabilir?
A) Boylam farkı
B) Enlem farkı
C) Meridyen farkı
D) Yükselti farkı
E) İklim kuşakları
Çözüm: Gece ve gündüz sürelerinin değişimi, enlem farkı ile açıklanabilir. Ekvator'da gece ve gündüz süreleri eşitken, kutuplara yaklaştıkça bu süreler değişir. Kutuplarda yaz ve kış mevsimlerinde çok uzun süreler boyunca gece ya da gündüz yaşanabilir.
Cevap: B
Soru 5: Bir öğrenci, dünya üzerindeki meridyenler ve paraleller hakkında bilgi edinmekte ve şu soruları sormaktadır: “Meridyenler kutuplarda birleşirken paraleller neden birleşmez? Meridyenler doğu-batı yönünde mi yoksa kuzey-güney yönünde mi uzanır? Paraleller ve meridyenler arasındaki fark nedir?” Bu sorulara verilebilecek doğru cevaplar aşağıdakilerden hangisidir?
A) Paraleller kutuplarda birleşmez, meridyenler ise kuzey-güney yönünde uzanır.
B) Meridyenler kutuplarda birleşmez, paraleller doğu-batı yönünde uzanır.
C) Meridyenler sadece batı yarım kürede bulunur, paraleller ise tüm dünyada bulunur.
D) Meridyenler en geniş mesafeye kutuplarda ulaşır, paraleller Ekvator'da en geniştir.
E) Paraleller ve meridyenler, yerel saat hesaplamalarında aynı şekilde kullanılır.
Çözüm: Paralel daireleri Ekvator'dan kutuplara doğru küçülür ancak hiçbir zaman birleşmezler. Meridyenler ise kutuplarda birleşir ve kuzey-güney yönünde uzanır. Meridyenler ve paraleller, yerel saat hesaplamalarında farklı işlevlere sahiptirler.
Cevap: A
Soru 6: Dünya'nın farklı bölgelerinde enlem ve boylam etkileriyle çeşitli iklim ve bitki örtüleri şekillenmiştir. Örneğin, Ekvator'a yakın bölgelerde yıl boyunca sıcaklık değişimi azdır ve yağmur ormanları gibi sık bitki örtüleri görülürken, kutuplara yaklaştıkça bitki örtüsü seyrekleşir, tundra ve kutup iklimi gibi soğuk iklim kuşakları görülür. Bu durum, coğrafi koordinatların hangi özellikleriyle açıklanabilir?
A) Sadece boylam farkı
B) Sadece enlem farkı
C) Hem enlem hem boylam farkı
D) Enlem farkı ve yükselti farkı
E) Sadece iklim kuşakları
Çözüm: Bu durum enlem farkıyla açıklanabilir. Ekvator'a yakın bölgeler sıcak iklimlere sahipken, kutuplara doğru gidildikçe sıcaklık azalır ve bitki örtüsü değişir.
Cevap: B
Soru 7: Bir dünya haritası üzerinde iki yer arasında mesafe ve zaman farkı hesaplanmak isteniyor. Harita üzerinde iki nokta arasında 60 derece boylam farkı olduğu tespit ediliyor. Her boylam farkı 4 dakikalık zaman farkı oluşturduğuna göre, bu iki nokta arasındaki zaman farkı kaç dakikadır? Ayrıca, bu iki yerin meridyenler arasındaki mesafesi Ekvator üzerinde kaç kilometredir?
A) 120 dakika, 6.660 km
B) 240 dakika, 4.440 km
C) 180 dakika, 3.330 km
D) 240 dakika, 6.660 km
E) 180 dakika, 6.660 km
Çözüm: Her 1 derece boylam farkı 4 dakikalık zaman farkı oluşturduğuna göre, 60 derece x 4 dakika = 240 dakikalık bir zaman farkı vardır. Ayrıca, Ekvator üzerinde her bir meridyen arası mesafe yaklaşık 111 kilometredir. Bu nedenle, 60 derece x 111 km = 6.660 kilometre olur.
Cevap: D
