I. Zararlı Cemiyetler:

a. Azınlık Cemiyetleri:

Amaçları

• Anadolu’daki Rum ve Ermeni azınlıklar İtilaf Devletlerinin işgallerinden cesaret bularak Osmanlı’dan toprak almak veya bağımsızlıklarını kazanmak istemişlerdir.

Dayanakları

• Wilson İlkeleri’nde yer alan “Uluslar kendi geleceklerine kendileri karar vermelidir.” maddesini Anadolu’da gerçekleştirdikleri işgale dayanak olarak göstermişlerdir.

Rumların Kurduğu Zararlı Cemiyetler

1. Mavri Mira Cemiyeti
2. Etniki Eterya Cemiyeti
3. Pontus Rum Cemiyeti

Ermenilerin Kurduğu Zararlı Cemiyetler

• Hınçak ve Taşnak Sütyun Cemiyetleri

b. Türklerin Kurduğu Millî Varlığa Düşman Cemiyetler

Amaçları

• Manda ve himaye altında Osmanlı Devleti’ni bir bütün halinde yaşatmayı, saltanat ve halifeliğin devamlılığını, Anadolu’daki direnişi önlemeyi amaçlamışlardır.

Dayanakları

• İngiltere veya Amerika’nın manda ve himayesine güvenmişlerdir.

1. İngiliz Muhipleri Cemiyeti

• İngiltere himayesi altına girmeyi amaçlamıştır.

2. Wilson Prensipleri Cemiyeti

• Amerika’nın mandater yönetiminden yana olanlar tarafından kurulmuştur.

3. Sulh ve Selameti Osmaniye Fırkası

• Vatanın kurtuluşunun padişah ve halifenin buyruklarına bağlı kalınarak mümkün olacağını savunmuştur.

4. İslam Teali Cemiyeti

• Osmanlı Devleti’ni bir İslam devleti olarak sürdürmeyi amaçlamıştır.

5. Kürt Teali Cemiyeti

• Doğu Anadolu’da bir Kürt devleti kurmayı amaçlayan Müslümanların kurduğu bir cemiyettir.

6. Hürriyet ve İtilaf Fırkası

• 1911 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne karşı kurulmuştur. Mondros Ateşkesi’nden sonra Anadolu’daki Millî Mücadele hareketine karşı muhalefet oluşturmuştur.

II. Yararlı Cemiyetler

Amaçları

• Azınlıkların ve işgalci devletlerin Osmanlı topraklarındaki işgallerini önlemek
• Millî bilinci yaygınlaştırmak
• Bölgelerinin Türklüğünü kanıtlamak ve bölgelerinden Türk göçünü engellemek

Dayanakları

Wilson İlkeleri’nin “Osmanlı sınırları içerisinde Türk çoğunluğu olan bölgelere dokunulmayacaktır. ” kararı bu cemiyetlerin kuruluş dayanağını oluşturur.

1. Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (Vilayet-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-u Milliye)

• Doğu Anadolu’da Ermeni devleti kurulmasını önlemek amacıyla kurulmuştur. 4 Aralık 1918’de İstanbul’da kurulan cemiyetin daha sonra Erzurum’da şubesi açılmıştır. Çıkardıkları Fransızca “Le Pays” (Vatan) ve Türkçe “Hadisat” gazeteleri ile doğu illerinin Türk yurdunun ayrılmaz parçaları olduğunu savunmuştur.

2. Trabzon Muhafazaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti

• Doğu Karadeniz’de Rum devleti kurulmasını önlemek amacıyla 12 Şubat 1918’de kurulmuştur. Rum ve Ermenilere karşı mücadele etmiştir.

3. Kilikyalılar Cemiyeti

• Adana ve çevresini Fransızlara ve Ermenilere karşı korumak amacıyla 21 Aralık 1918’de İstanbul’da kurulmuş daha sonra merkezini Adana’ya taşımıştır.

4. İzmir Müdafaa—i Hukuk ve Reddi ilhak Cemiyetleri

• Ege bölgesinde Yunan işgalini önlemek amacıyla 2 Aralık 1918’de kurulmuştur. Bölgesel direnişe silah ve cephane desteği vermiştir.

5. Trakya Paşaeli Cemiyeti

• Doğu Trakya’nın Yunanlılara verilmesini önlemek amacıyla 2 Aralık 1918’da kurulmuştur.

6. Milli Kongre Cemiyeti

• Basın—yayın yoluyla Türk mücadelesinin haklılığını dünyaya duyurmak amacıyla cemiyetler üstü bir teşkilat olarak kurulmuştur.

7. Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti

9 Aralık 1919’da Sivas’ta kurulmuştur. Vatanın bütünlüğü ve bağımsızlığı için mitingler düzenleyerek İtilaf Devletleri temsilcilerine protesto telgrafları göndermiştir.

Çözümlü Örnek Test Soruları

Cemiyetler (Zararlı-Yararlı)

Soru 1: Aşağıdaki cemiyetlerden hangisi yararlı cemiyetler arasında yer alır?
A) Teali İslam Cemiyeti
B) Redd-i İlhak Cemiyeti
C) Hürriyet ve İtilaf Fırkası
D) Kürt Teali Cemiyeti
Cevap: B
Çözüm: Redd-i İlhak Cemiyeti, işgallere karşı koymak amacıyla kurulan yararlı bir cemiyettir.

Soru 2: Aşağıdaki zararlı cemiyetlerden hangisi bağımsız bir Kürt devleti kurmayı amaçlamıştır?
A) İngiliz Muhipleri Cemiyeti
B) Kürt Teali Cemiyeti
C) Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti
D) Hürriyet ve İtilaf Fırkası
Cevap: B
Çözüm: Kürt Teali Cemiyeti, Osmanlı’dan ayrılarak bağımsız bir Kürt devleti kurmayı amaçlayan zararlı bir cemiyettir.

Soru 3: Türk yurdunu korumak ve düşmana karşı mücadele etmek amacıyla kurulan cemiyetlere ne ad verilir?
A) Zararlı cemiyetler
B) İşbirlikçi cemiyetler
C) Yararlı cemiyetler
D) Misyoner cemiyetler
Cevap: C
Çözüm: Türk yurdunu işgalden korumak için kurulan cemiyetler yararlı cemiyetler olarak adlandırılır.

Soru 4: İzmir’in Yunanlar tarafından işgaline karşı çıkan yararlı cemiyet aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti
B) Redd-i İlhak Cemiyeti
C) İngiliz Muhipleri Cemiyeti
D) Kürt Teali Cemiyeti
Cevap: B
Çözüm: İzmir’in işgaline karşı kurulan Redd-i İlhak Cemiyeti, bölge halkını işgale karşı direnmeye çağırmıştır.

Soru 5: İngiliz çıkarlarına hizmet eden zararlı cemiyet aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teali İslam Cemiyeti
B) İngiliz Muhipleri Cemiyeti
C) Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti
D) Hürriyet ve İtilaf Fırkası
Cevap: B
Çözüm: İngiliz Muhipleri Cemiyeti, İngiltere’nin desteğini alarak Osmanlı Devleti’ni İngiliz mandasına sokmayı amaçlayan bir cemiyettir.

Soru 6: Hangi cemiyet, Anadolu’daki Hristiyanların haklarını koruma amacıyla kurulmuştur?
A) Teali İslam Cemiyeti
B) Mavri Mira Cemiyeti
C) Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti
D) Kürt Teali Cemiyeti
Cevap: B
Çözüm: Mavri Mira Cemiyeti, Anadolu’daki Rum azınlıkların haklarını koruma ve Megali İdea’yı gerçekleştirme amacı taşır.

Soru 7: Hangi cemiyetin amacı Osmanlı Devleti’ni İngiliz mandasına sokmaktır?
A) Redd-i İlhak Cemiyeti
B) Teali İslam Cemiyeti
C) İngiliz Muhipleri Cemiyeti
D) Hürriyet ve İtilaf Fırkası
Cevap: C
Çözüm: İngiliz Muhipleri Cemiyeti, Osmanlı’nın İngiltere himayesine girmesi gerektiğini savunan bir cemiyettir.

Soru 8: Kuvayı Milliye hareketine destek veren yararlı cemiyetlerden biri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teali İslam Cemiyeti
B) Trakya Paşaeli Cemiyeti
C) İngiliz Muhipleri Cemiyeti
D) Kürt Teali Cemiyeti
Cevap: B
Çözüm: Trakya Paşaeli Cemiyeti, bölgedeki direniş hareketlerine destek veren yararlı bir cemiyettir.

Soru 9: Aşağıdaki cemiyetlerden hangisi İstanbul Rum Patrikhanesi’nin desteğiyle kurulmuştur?
A) Redd-i İlhak Cemiyeti
B) Mavri Mira Cemiyeti
C) Trakya Paşaeli Cemiyeti
D) İngiliz Muhipleri Cemiyeti
Cevap: B
Çözüm: Mavri Mira Cemiyeti, İstanbul Rum Patrikhanesi tarafından desteklenmiş ve Yunan çıkarlarına hizmet etmiştir.

Soru 10: Zararlı cemiyetlerden hangisi, Osmanlı Devleti’nin İslam birliği anlayışını bozmak amacıyla faaliyet göstermiştir?
A) Teali İslam Cemiyeti
B) Redd-i İlhak Cemiyeti
C) Trakya Paşaeli Cemiyeti
D) Kürt Teali Cemiyeti
Cevap: A
Çözüm: Teali İslam Cemiyeti, dini kullanarak Osmanlı’yı bölmeye yönelik zararlı bir cemiyet olarak faaliyet göstermiştir.

Örnek Sorular:

• Türkler hakkında dünyada yapılmış ve yapılmakta olan propagandalara yayın yoluyla karşı koymak
• Ülkenin uğradığı işgali protesto etmek ve orduya yardım toplamak
• Çukurova bölgesini Fransız ve Ermenilere karşı savunmak

Verilen özelliklerle bu özelliklere sahip cemiyetler eşleştirildiğinde aşağıdakilerden hangisi dışarıda kalır?

A) Kilikyalılar Cemiyeti
B) Anadolu Kadınları Cemiyeti
C) Sulh ve Selameti Osmaniye Cemiyeti
D) Millî Kongre Cemiyeti

---

Varlığı konusunda ciddi endişeye düşmüş olan millet, doğrudan doğruya kendini koruma gereğini duydu. Bunun sonucunda memleketin her tarafında cemiyetler kuruldu. Bunlar, her türlü siyasi amaçtan uzak olarak, varlıklarını sadece bölgelerini koruma amacına borçludurlar.

Mustafa Kemal’in bu anlatımına göre, cemiyetlerin amacının aşağıdakilerden hangisi olduğu söylenebilir?

A) Yönetim şeklini değiştirmek
B) Dini faaliyetlerde bulunmak
C) Yaşanan işgalleri sona erdirmek
D) İstanbul Hükümetinin çalışmalarını kolaylaştırmak