SİTOPLAZMA

Yumurta akı gibi yarı akışkan bir sıvıdır. İçinde su, mineral, vitamin, karbonhidrat, protein gibi çeşitli besin maddeleri bulunur. Metabolik bir çok olayın gerçekleştiği yerdir.

ÇEKİRDEK (NÜKLEUS)

Prokaryot hücrelerde çekirdek yoktur. Ökaryot hücrelerde ise, genellikle tek çekirdek bulunsa da, bazı ökaryot hücreler çok çekirdeklidir. Örneğin çizgili kas hücreleri çok çekirdeklidir.

Çekirdek öz suyu: Bileşimi sitoplazmaya benzeyen bir sıvıdır.

Çekirdekçik: Ribozomun alt birimlerinin üretildiği yerdir. Bu alt birimler daha sonra sitoplazmaya geçerek birleşir. Çekirdekçiğin yapısında DNA, RNA ve Protein bulunur. Çekirdekçikteki DNA, rRNA üretiminde görevlidir. Çekirdekçik prokaryotlarda olmadığı için ribozomlar sitoplazmada üretilir.

Çekirdek Zarı: Çekirdek zarının porları, hücre zarının porlarından daha büyüktür. Örneğin protein sentezi sırasında, büyük bir molekül olan mRNA, çekirdek zarının porlarından geçerek sitoplazmadaki ribozomlara şifre taşır. Ayrıca Çekirdek zarının porlarından içeriye ATP geçer ve çekirdekteki metabolik olaylarda kullanılır.

Kromatin İplik: Hücre bölünmeden önce kalıtım materyali bir ip yumağına benzer, buna kromatin iplik denir. Hücre bölüneceği zaman, kromatin iplik kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur. Yani kromatin iplik ile kromozomun içerikleri aynıdır. Sadece şekil olarak farklılık gösterirler. Hem kromatin iplik hem de kromozomlar, DNA’ nın proteinle sarılmış halidir. Biri anneden, biri babadan gelen, şekli ve büyüklüğü aynı olan kromozom çiftine homolog kromozom denir. İnsanların dişilerinde 23 çift, erkeklerinde ise 22 çift homolog kromozom bulunur (X ile Y kromozomu homolog değildir).

Bir kromozomda 2 kinetokor boğumu ve 1 sentromer bulunur. Kinetokorlar, iğ ipliklerinin bağlandığı protein yapılı moleküllerdir.

Diploit Hücre (2n): Her kromozomdan ikişer tane bulunduran hücrelerdir. Örneğin vücut hücreleri (böbrek hücresi, deri hücresi v.s), üreme ana hücreleri, zigot, üreme kanalı hücreleri, yumurtalık hücreleri diploittir.

Haploit Hücre (n): Her kromozomdan birer tane bulunduran hücrelerdir. Örneğin üreme hücreleri (yumurta, sperm), polen, spor, erkek arının vücut hücreleri ve bakteriler haploittir.

Vücut kromozomlarına otozom, cinsiyet kromozomlarına gonozom denir. Örneğin saç rengi gibi vücut yapısıyla ilgili genler otozomlar üzerinde bulunurken, cinsiyet ile ilgili özellikler gonozomlar üzerinde bulunur. Vücut hücresiyle vücut kromozomu tabiri karıştırılmamalıdır. Örneğin bizim karaciğer hücrelerimizde, hem otozom hem de gonozom kromozomlar bulunur. Eğer karaciğer hücrelerinde gonozom olmasaydı, karaciğer 44 kromozomlu olurdu.

Bütün omurgalı hayvanlarda gonozom sayısı aynıdır (2 gonozom). Otozom sayısı ve gonozom çeşidi (XX ya da XY) ise farklı olabilir.