ÇEKİM EKLERİ

Eklendikleri sözcüğün anlamını ve türünü değiştirmeyen, onların başka sözcüklerle ilgi kurmalarını sağlayan, cümle içindeki görevini belirleyen eklere çekim ekleri denir.

İsim Çekim Ekleri 

1. Hal ekleri
2. Çoğul eki
3. iyelik ekleri
4. Tamlama ekleri
5. Soru eki

Fiil Çekim Ekleri

1. Zaman ve kip ekleri
2. Şahıs ekleri
3. Olumsuzluk ekleri

isim çekim Ekleri:

1. İsmin Hal (durum) Ekleri:

Sözcüğün hangi durumda olduğunu gösteren isimlere ve isim soylu sözcüklere getirilen eklerdir.

-i (belirtme) hali eki:
Evi temizledim.
Okulu çok seviyorum.

-e (yönelme) hali eki:
Eve bakıyorum.
Camiye gidiyorum.

-de (kalma) hali eki:
Evde kalıyorum.
Bahçede bekledim.

-den (çıkma) hali eki:
Evden çıktım.
Çiçekten hoşlanırım.

2. İyelik (sahiplik) Ekleri:

Eklendiği kelimenin kime veya neye ait olduğunu gösteren eklerdir.

(i)m:
Annem İstanbul’dan dün sabah geldi.
Okulum buraya çok uzak.

(i)n:
Defterin çok temiz ve düzenliymiş.
Arkadaşın bize gelebilir.

(s)i:
Kitabı gayet hızlı okumuşsun.
Kardeşi onu çok seviyormuş.

(i)miz:
Evimiz yeşil bir bahçe içerisindedir.
Sınıfımız yarın boyanacak.

(i)niz:
Defteriniz temiz olmalı.
Arabanız yeni mi?

-leri:
Onların eldivenleri güzel değilmiş.
Onların notları daha iyiymiş.

Örnek Soru:

Aşağıdaki altı çizili eklerden hangisi çekim ekidir?

A) Bu bavulu taşımaktan kolum koptu.
B) Sanatçı toplumun sorunlarını dile getirmelidir.
C) Ormanlık alanda ateş yakmamalıyız.
D) Arkadaşım bu yaz evlendi.

Çözüm:
Doğru cevap A seçeneğidir. Çünkü ”-um” eki eklendiği kelimenin anlamını değiştirmemiş bir çekim ekidir.

3. Çoğul Ekleri:

Aynı türden olan birden çok varlığı gösteren ektir. (-lar,ler)

-lar:
Koyunlar meleşiyor.

-ler:
Okuduğu şiirler çok etkileyiciydi.

4. Tamlama Ekleri:

İsim tamlamasını oluşturan adlara gelen eklerdir.

tamlayan ekleri: -in (, -ın, -un, -ün)
tamlanan ekleri: -i (-ı, —u, -ü)

Örnek;
Ali’n- in ev-i çok uzaktadır. )

5. Soru Eki:

Hem isimlere hem de fiillere getirilen bir çekim ekidir: —mi, (-mı, -mu, —mü)

Gelecek mi-ydin? (fiile)

Sen mi-sin? (isme)

> Her zaman kendinden önceki kelimeden ayrı yazılır.

> Büyük ve küçük sesli uyumu kurallarına uyar.

Örnek:
Salı mı? Sen mi’? O mu? Ölü mü?

Fiil Çekim Ekleri:

1. Fiil Kip Ekleri:

Fiil (eylem) çekiminde, fiil tabanına getirilen kip ve zamanı gösteren eklerdir. Bu ekler şunlardır.

a. Görülen Geçmiş Zaman Eki “-di”
(-di, -dı, -dü, -du, -ti, -tı, -tü, -tu)
Örnekler:
Gel-di, Al-dı, Öl-dü, Vur-du, Git-ti, Sat-tı, Düş-tü, Unut-tu

b. Öğrenilen Geçmiş Zaman Eki “-miş”
(-miş, -mış, -müş, -muş)
Örnekler:
Gel-miş, Al-mış, Öl-müş, Vur-muş

c. Şimdiki Zaman Eki “-(i)yor”
(-iyor, -ıyor, -üyor, -uyor)
Örnekler:
Sev-iyor, Kir-iyor, Sür-üyor, Tut-uyor

d. Gelecek Zaman Eki “-ecek”
(-ecek, -acak)
Örnekler:
Ver-ecek, Kaç-acak

e. Geniş Zaman Eki “-()”
(-ar, -er, -ır, -ir, -ür, -ur)
Örnekler:
Yak-ar, Çiz-er, Gel-ir, Al-ır, Gör-ür, Bul-ur

2. Kip Ekleri

f. Gereklilik Kipi Eki “-meli”
(-meli, -malı)
Örnekler:
Dur-malı, Git-meli

g. İstek Kipi Eki “-e”
(-e, -a)
Örnekler:
Gel-e-y-im, Yat-a-y-ım

h. Şart Kipi Eki “-se”
(-se, -sa)
Örnekler:
Bil-se, Yaz-sa

2. Kişi Ekleri:

Fiil çekiminde fiilin bildirdiği işi yapan kişiyi gösteren eklerdir. Kişi ekleri fiil çekiminde kip ve zaman ekinden sonra gelir.

Türkçede üç tane tekil “ben, sen, 0,” üç tane de çoğul “biz, siz, onlar” olmak üzere toplam altı kişi (şahıs) bulunmaktadır.

ZAMAN/KİŞİ	1. TEKİL	2. TEKİL	3. TEKİL	1. ÇOĞUL	2. ÇOĞUL	3. ÇOĞUL
-miş	sev-miş-im	sev-miş-sin	sev-miş	sev-miş-iz	sev-miş-siniz	sev-miş-ler
-di	sev-di-m	sev-di-n	sev-di	sev-di-k	sev-di-niz	sev-di-ler
-(i)yor	sev-iyor-um	sev-iyor-sun	sev-iyor	sev-iyor-uz	sev-iyor-sunuz	sev-iyor-lar
-ecek	sev-ecek-im	sev-ecek-sin	sev-ecek	sev-ecek-iz	sev-ecek-siniz	sev-ecek-ler
-r	sev-er-im	sev-er-sin	sev-er	sev-er-iz	sev-er-siniz	sev-er-ler
-meli	sev-meli-y-im	sev-meli-sin	sev-meli	sev-meli-y-iz	sev-meli-siniz	sev-meli-ler
-e	sev-e-y-im	sev-e-sin	sev-e	sev-e-lim	sev-e-siniz	sev-e-ler
-se	sev-se-m	sev-se-n	sev-se	sev-se-k	sev-se-niz	sev-se-ler

3. Olumsuzluk Eki —me, -ma:

Fiil kök veya gövdelerinden sonra gelerek olumsuzluk anlamı veren ektin ünlü daralması olursa ”-mı,—mi,-mu,-mü” biçiminde değişir.
Sev-me-di,    al-ma-dı,    gel-mi-yor,    al-mı-yor,    oku-mu-yor,    gör-mü-yor.

Basit Sözcük

Yapım eki almamış kök durumunda ya da sadece çekim eki almış sözcüklere basit sözcükler denir.

Örnek:

Su → basit sözcük (isim kökü)

Koş- → basit sözcük (fiil kökü)

Dağ-lar → basit sözcük (isim kökü)
-lar → çekim eki

Çiçek-ler-den → basit sözcük (isim kökü)
-ler, -den → çekim ekleri

Türemiş Sözcük

Yapım eki almış olan sözcüklere “türemiş” sözcük denir.

Birleşik Sözcük

İki sözcüğün birleşmesinden oluşan yeni sözcüklere birleşik sözcük denir.

Çözümlü Test Soruları 

1. Soru: Hal (Durum) Ekleri

Soru: “Kitabı masanın üzerine bıraktım.” cümlesinde altı çizili sözcükte hangi hal eki vardır?
A) -i (belirtme)
B) -e (yönelme)
C) -de (bulunma)
D) -den (ayrılma)

Çözüm:

• “Kitabı” sözcüğündeki ek, nesneyi belirttiği için -i (belirtme hal eki)‘dir.

Cevap: A

---

2. Soru: İyelik (Aitlik) Eki

Soru: “Kalemim kayboldu.” cümlesindeki altı çizili ek hangi şahsa aittir?
A) 1. tekil (ben)
B) 2. tekil (sen)
C) 3. tekil (o)
D) 1. çoğul (biz)

Çözüm:

• “-im” eki, “benim kalemim” anlamına geldiği için 1. tekil şahıs (ben) iyelik ekidir.

Cevap: A

---

3. Soru: İsim-Fiil Eki

Soru: Aşağıdaki sözcüklerden hangisi isim-fiil eki almıştır?
A) Koşuyor
B) Gülmek
C) Okudu
D) Gelmiş

Çözüm:

• İsim-fiil ekleri: -mek/-mak, -me/-ma, -iş/-ış.
• “Gülmek” sözcüğündeki “-mek” eki isim-fiil yapar.

Cevap: B

---

4. Soru: Çoğul Eki

Soru: “Ağaçlar çiçek açtı.” cümlesindeki altı çizili ek hangi tür çekim ekidir?
A) Hal eki
B) İyelik eki
C) Çoğul eki
D) Soru eki

Çözüm:

• “-lar/-ler” eki, isimleri çoğul yapar.

Cevap: C

---

5. Soru: Kip Eki (Fiil Çekimi)

Soru: “Yarın sinemaya gideceğiz.” cümlesindeki altı çizili ekin türü nedir?
A) Haber kipi (gelecek zaman)
B) Dilek kipi
C) İsim-fiil eki
D) Şart eki

Çözüm:

• “-ecek” eki, fiilin gelecek zamanda yapılacağını gösterir (haber kipi).

Cevap: A