Çarpışmalar video konu anlatımı 11. sınıf fizik
Dış kuvvetlerin etkisi olmadan gerçekleşen sabit hızlı cisimlerin çarpışma olaylarında çizgisel momentum daima korunduğu için çarpışmalar isimlendirilirken sistemin kinetik enerji korunumuna bakılır. Sistemin kinetik enerjisinin korunduğu ya da korunmadığı durumlara bakılarak çarpışmalar esnek ve esnek olmayan çarpışmalar olarak isimlendirilir. Bir sistemin çarpışmadan önceki ve sonraki kinetik enerjileri birbirine eşitse sistemin kinetik enerjisi korunmuştur. Bu tür çarpışmalara esnek çarpışmalar denir. Çarpışma sırasında cisimlerde şekil değişikliği, yapışma, ses, ısı ya da ışık çıkması gibi durumlar oluşursa bu sistemin çarpışmadan önceki ve sonraki kinetik enerjileri birbirine eşit olmaz ve sistem enerji kaybetmiştir. Bu tür çarpışmalara da esnek olmayan çarpışmalar denir. Esnek olmayan çarpışmalarda cisimler çarpışmadan sonra ayrılmaz ve birbirine yapışarak hareket ederse bunlara da tamamen esnek olmayan çarpışmalar denir.
Bir doğru üzerinde duran cisimler, V1 ve V2 büyüklüğünde hızlar ile tam merkezleri karşılıklı gelecek şekilde çarpışırlarsa çarpıştıktan sonra yine aynı doğrultu üzerinde çarpışma türüne göre birleşerek ya da ayrı ayrı hareket eder (Şekil 1.57). Bu tür çarpışmalara bir boyutta (merkezî) çarpışmalar denir. Cisimler, merkezleri aynı doğrultu üzerinde olmayacak şekilde V1 ve V2 büyüklüğünde hızlar ile çarpışırsa çarpıştıktan sonra birleşerek ya da ayrı ayrı ilerleme doğrultularını değiştirir (Şekil 1.58). Bu tür çarpışmalara iki boyutta (merkezî olmayan) çarpışmalar denir.
Bir aracın harekete geçebilmesi için maddesel ortama ihtiyacı vardır. Araç motorları, aracın çevresindeki ortamı geriye doğru iten etki kuvvetleri oluşturur. Ortam da araca tepki kuvveti göstererek onun ileriye doğru hareket etmesini sağlar. Uzay araçları, boşluktayken böyle bir maddesel ortama sahip olmadığı için hareket edemez. Hareket edebilmek için kendi maddesel ortamını oluşturmak zorundadır. Uzay araçları bu ortamı katı ve sıvı yakıtları yakarak dışarı attıkları gazla oluşturur. Roket yakıtının yanmasıyla oluşan gazların dışarı püskürmesi ile uzay aracına bir itme kuvveti uygulanır, bu da onun havalanmasını sağlar (Görsel 1.17). Uzay araçlarının hızındaki değişim Momentum Korunumu Yasası ile bulunur.
Görsel 1.18’de su roketi ile havalanmış bir kişi görülmektedir. Pompa vasıtasıyla borulara gönderilen basınçlı su, yan borulardan hızla çıkarak çizgisel momentumun değişimini sağlar ve bir itme oluşturur. Tepki kuvveti sayesinde de su roketinin yükselmesi gerçekleşir.