Çarlık Rusyası’ndan Sovyet Rusya’ya ve Basmacı Hareketi
1905 yılında Çarlık Rusyası’nda Meşrutiyet rejimine geçildi. Çar II. Nikolay Duma Meclisi’ni açtırdı. Bu mecliste çar yanlılarına Menşevik karşıtlarına ise Bolşevik denilmiştir.
Rusya Müslümanları 1905 ve 1906 yıllarında Rusya Müslümanları kongreleri tertiplediler ve Müslüman Birliği Partisi’ni kurdular. Bu parti Zeki Velidi Togan’ı müslümanları temsilen Duma Meclisi’ne gönderdi.
Rusya’da ekonomik kriz I. Dünya Savaşı’nın etkisiyle arttı. İtilaflar Rusya’ya yardım ulaştıramadılar. Mart 1917’de St. Petersburg’da kadın işçiler bir grev başlattı. Bu grev isyana dönüştü. Çar Nikolay yönetimden çekildi. Duma Meclisi geçici bir hükümet kurdu. Fakat bu hükümetin çabaları da yetersiz kaldı.
Ekim 1917’de Rusya Kominist Partisi lideri V. İlyiç Lenin önderliğinde Bolşevikler ihtilal yaptı. Lenin, “Bütün iktidar sovyetlere” sloganıyla ve “Ekmek, barış ve toprak” vaadiyle Rus halkını etrafında topladı. Çarlık Rusya’sı yıkıldı. Sovyet Rusya kuruldu.
Sovyet Rusya Çarlık Rusya’sının imzaladığı gizli antlaşmaları dünyaya duyurdu. 3 Mart 1918’de ittifak devletleriyle Brest Litowsk Anlaşması’nı imzalayarak resmen savaştan çekildi.
1917—1922 arasında Rusya’da Bolşevikler ile Menşevikler arasında iç savaş yaşandı. Bolşeviklerin askeri gücü olan kızıl ordu Menşeviklerin askeri gücü olan beyaz orduyu yendi. Artık Bolşevikler Rusya’da kesin egemenlik sağladılar.
Rusya’nın ekonomisini çöktüğünü gören Lenin 1921’de N.E.P yani Yeni Ekonomi Politikası’nı yayımladı. Bununla ekonomiyi birseviyede rahatlattı. 1 Ocak 1923’te Sovyet Rusya SSCB oldu. Lenin 1924’te öldü. Yerine Joseph Stalin geçti.
1924—1953 arasında SSCB lideri olan Stalin 1928’de I. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nı uygulattı. Bunun yanında “Kollektifleştirme Politikası” adı altında toprak düzenlemesine gitti. Küçük arazilere devlet el koydu. Yaklaşık 4 milyon çiftçi öldürüldü.
Basmacı Hareketi – Korbaşılık Hareketi (1917-1936)
Türkistan’ın bağımsızlığı hareketidir. Çarlık Rusya’sı ve ardından Sovyet Rusya iktidarlarından memnun olmayan Türk ve İslam kültürünü sürdürmek isteyen Türklerin bağımsızlığı mücadelesidir. Sovyet Rusya bu hareketi itibarsızlaştırmak için ona “Basmacı Hareketi” yani eşkıyalık haydutluk hareketi adını verdi. Türklere göre ise bu bir “Korbaşılık Hareketi”ydi. Korbaşı lider önder anlamına gelir.
Bu hareketin fikir babaları,
– Gaspralıİsmail
– Zeki Velidi Togan
– Yusqukçura’dır.
Bu hareketin aksiyon lideri ise Korbaşı Ergaş’tır. Enver Paşa 1921’de bu harekete katılmış 1922’de kızıl ordu tarafından şehit edilmiştir. Hareket aralıklarla 1936’ya kadar sürmüştür. Stalin isyancı Türklere özerklik hakkı tanıyarak isyanı sonlandırmıştır. 1991’de Ruslara bağlı Türkler bağımsızlıklarına kavuşmuşlardır.
