BÜYÜME VE GELİŞME

Zigottan ergin birey oluşumuna kadar geçen evre gelişme evresidir Bu evre bölünme, hücre göçü, farklılaşma ve organogenez basamaklarından meydana gelir.

1. Bölünme

Zigot oluşumundan başlayan mitoz bölünme canlının yaşamı boyunca devam eder Zigotun ilk mitoz bölünmeleriyle bir hücre yığını olan morulayı oluşturmasına kadar ki sürece segmentasyon denir. Segmentasyon sürecinde hücre büyümesi olmaz. Zigot, madde miktarını arttırmadan gittikçe küçülen hücrelere bölünür Segmentasyon sürecinde oluşan hücrelere blastomer denir.

Segmentasyonun ilerleyen aşamasında bir hücre yığını olan morula oluşur. Moruladaki hücrelerin genetik yapısı tamamen aynıdır. Çünkü hepsi zigotun mitoz bölünmesiyle oluşmuştur. Moruladaki hücreler kenarlara doğru göç ederek blastula denen içi boş bir yapıyı oluşturur Bu yapının içindeki sıvıya blastosöl denir.

2. Hücre göçü

Blastulanın yüzeyinde yer alan hücreler blastula boşluğuna (blastosöl) doğru göç eder. Bu hücre göçüyle beraber insanda üç tabakalı (endoderm, ektoderm, mezoderm) embriyo oluşur. Bu evreye gastrula evresi denir. Hücre göçüyle oluşan çöküntüye gastrula boşluğu (ilk bağırsak boşluğu) denir. Gastrula boşluğunun dışa açılan kısmına blastopor denir Embriyonik gelişim sırasında insanda blastopordan anüs oluşur. Gastrulanın içteki hücrelerine endoderm, dıştaki hücrelerine ektoderm, ortadaki hücrelerine mezoderm denir. Mezoderm tabakasının içindeki boşluğa sölom denir Endoderm, ektoderm ve mezoderm farklılaşarak organ ve sistemleri oluşturur.

3. Farklılaşma ve organogenez: Embriyonik tabakaların farklılaşarak doku ve organları oluşturmasına organogenez denir. Genlerin kontrolünde gerçekleşen bu olaylar hücre tabakalarının katlanması, yarılarak ayrılması ve hücrelerin yoğun olarak kümeleşmesi şeklinde olur. Omurgalı embriyolarında biçimlenen ilk organlar nöral tüp ve notokort’dur (sırt ipliği). Nöral tüp ilerleyen aşamalarda merkezi sinir sistemini oluşturur, notokort ise omurgayı oluşturur. Buna nörulasyon denir.