Büyük Selçuklu Devleti 

Selçuklu hanedanının atası sayılan Selçuk Bey, Oğuz Yabgu Devleti’nde bir süre subaşı olarak görev yapmıştır. Ancak Oğuz yabgusuyla anlaşmazlığa düşünce kendisine bağlı Oğuz boylarıyla birlikte İslamiyet’le tanışacağı Cend şehrine gelmiştir. Selçuk Bey’in ölümünden sonra yerine oğlu Arslan Yabgu geçmiştir. Selçukluların gittikçe güçlenmeleri ve Horasan bölgesine yerleşmeye başlamaları üzerine Gazneli Mahmut tarafından tutuklanarak Kalincar Kalesi’ne hapsedilmiştir.

Tuğrul Bey Dönemi 

Anadolu Akınları

Çağrı Bey komutasında 1015 – 1021 yılları arasında Anadolu’ya yönelik keşif ve ganimet amaçlı düzenlenen seferden sonra Tuğrul Bey etrafındaki beyleri Anadolu’nun fethiyle görevlendirmiştir.

Gaznelilerle İlişkiler

1035 yılında yapılan Nesa Savaşı’nı kazanan Selçuklular Nesa, Ferave ve Dihistan’ı almıştır. 1038 yılında yapılan Serahs Savaşını da kazanan Selçuklular Nişabur’u almıştır. Tuğrul Bey burada kendi adına hutbe okutarak bağımsızlığını ilan etmiştir. 1040 yılında yapılan Dandanakan Savaşı’nı da kazanan Selçuklular kuruluş sürecini tamamlarken Gazneli Devleti yıkılma sürecine girmiştir. Dandanakan Savaşı’ ndan sonra Tuğrul Bey bağımsızlığın sembolü olarak kendi adına para bastırmıştır.

Bağdat Seferleri

Abbasi halifesi Şii Büveyhoğulları ve onları destekleyen Fâtımiler Devleti’ne karşı Tuğrul Bey’den yardım istemiştir. 1055 ve 1060 yılında yapılan seferler sonunda Büveyhoğulları yıkılmıştır. 1060 yılında yapılan sefer sonunda Abbasi halifesi Tuğrul Bey’e “Doğunun ve Batının Sultanı” unvanını vermiştir. Bağdat Seferi ile İslam dünyasının siyasi liderliği Selçuklulara geçmiştir. Abbasi halifeleri dini yetkileri olan sembolik birer görevliye dönüşmüştür.

Pasinler Savaşı (1048)

Erzurum yakınlarındaki Pasinler Ovası’nda yapılan savaşta Büyük Selçuklu kuvvetleri ilk kez karşılaştıkları Doğu Roma ordusunu yenmiştir. Doğu Roma İmparatorluğu’nun savunma gücünün kırıldığı bu savaştan sonra Doğu Anadolu Selçukluların egemenliğine girmeye başlamıştır.

Alp Arslan Dönemi

Amcası Tuğrul Bey’den sonra devletin başına geçen Alp Arslan Kafkasya Seferi’ne çıkarak Ani Kalesi’ni fethetmiştir. Bu kalenin alınmasından sonra Abbasi Halifesi Alp Arslan’a “Ebü’l – Feth” (fetihlerin babası) unvanını vermiştir.

Malazgirt Savaşı (1071)

Selçukluların batı yönlü ilerleyişini durdurmak ve Doğu Anadolu’da kaybolan hâkimiyeti tekrar kazanmak isteyen Bizans İmparatoru Roman
Diyojen büyük bir ordu ile sefere çıkmıştır. 26 Ağustos 1071 tarihinde Rahve Ovası’nda meydana gelen savaşı Selçuklular kazanmıştır.

Malazgirt Savaşı’nın Sonuçları

Anadolu’nun kapıları Türklere açılmış ve Anadolu’nun fetih süreci hızlanmıştır. İlk Türk beylikleri kurulmuştur. Abbasi Halifesi tarafından Sultan Alp Arslan’a “İslam Ülkelerinin Sultanı” unvanı verilmiştir. Doğu Roma İmparatorluğu’nun Avrupa’dan yardım istemesi üzerine Haçlı Seferleri’ne ortam hazırlamıştır. Bizans’ın İslam dünyası üzerindeki baskısı sona ermiştir. Türkmen boyları Anadolu’ya yerleştirilerek iskân politikası uygulanmıştır. Bu zafer aynı zamanda Türkiye tarihinin de başlangıcı sayılmıştır.

Melikşah Dönemi

Amcası Kavurd’un isyanını bastırmıştır. Batı ve Doğu Karahanlı devletleri hâkimiyet altına alınmıştır. Gürcistan, Kudüs, Suriye, Yemen ve
Aden ile İzmit’e kadar olan Anadolu topraklarının büyük bir bölümü fethetmiştir.

Fetret Devri

Sultan Melikşah’ın ölümünden sonra 1092 – 118 yılları arasında taht kavgalarının yaşandığı dönemdir. Bu dönemde devletin başına sırayla Berkyaruk, Mehmet Tapar ve Sultan Sencer geçmiştir.

Sultan Sencer Dönemi

“Sultan-ı Azam” unvanı ile anılan Sultan Sencer Dönemi’nde Gazneliler ve Karahanlılar yeniden itaat altına alınmış, Abbasi halifesine Selçukluların üstünlüğü kabul ettirilmiştir. Karahitaylılarla yapılan Katvan Savaşı’nın kaybedilmesi üzerine Maveraünnehir bölgesi elden çıkmış ve Selçuklular zayıflama sürecine girmiştir. Oğuzlarla yaşanan vergi anlaşmazlığı sebebiyle 1153 yılında Belh’te meydana gelen savaşı
kaybeden Sultan Sencer esir düşmüştür. 1156’da esaretten kurtulan Sencer’in 1157 yılında ölmesiyle Büyük Selçuklu Devleti yıkılmıştır.

Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılma Nedenleri

Ülke hanedanın ortak malı anlayışının taht kavgalarına neden olması,

bâtınilerin ve şiilerin yıkıcı faaliyetlere girmesi,

atabeylerin bağımsızlıklarına kavuşmaya çalışması,

Oğuzların ve göçebe Türkmenlerin küstürülmesi,

Abbasi halifelerinin siyasi güçlerini arttırmak için olumsuz çalışmalara girmesi

Katvan Savaşı’nın olumsuz etkisi devletin yıkılmasındaki başlıca nedenlerdir.

Büyük Selçuklu Devleti’nin Yıkılmasıyla Ortaya Çıkan Devletler ve Atabeylikler