BÖLGE VE BÖLGE ÇEŞİTLERİ

Doğal, Beşerî ve Ekonomik Özelliklerine Göre Bölgeler

Mekânı okumak, çevreyi kavrayarak bir sentez üretmek veya insanlara bir bütünü sunmak açısından belli özellikler bakımından birlik gösteren alanlara dikkat çekilir. Bu alanlar kendi içinde benzer, dışında ise farklı alanlar oluşturur. İşte kendine has özellikleri bulunan çevresinden bu özellikleri bakımından farklılaşan coğrafi alanlara veya ünitelere bölge denir. Bu özellikler doğal olarak; iklim, bitki, yer şekilleri olabildiği gibi beşerî olarak; nüfus, yerleşme, ülkeler, insan grupları ekonomik olarak; tarım, ticaret, maden ve turizm bölgeleri olabilir.

A. Doğal (Fiziki) Özelliklerine Göre Bölgeler

a) Yer Şekillerine Göre Bölgeler 

1. Dağlık Bölgeler

Bu bölgelere örnekler oldukça çoktur. Avrupa’da Alp Dağları, Balkan Dağları bölgeleri, Asya’da Himalaya dağlık bölgesi, Kafkas Dağları bölgesi, Güney Amerika’da And Dağları bölgesi, Kuzey Amerika’da Kayalık Dağları bölgesi gibi. Türkiye’de Hakkâri Dağları, Toros Dağları, Karadeniz Dağları, Menteşe bölgesi gibi örnekler sıralanabilir.

2. Plato Bölgeleri

Dünya’nın yüksek düzlükleri plato bölgeleri olarak bilinir. Tibet bölgesi, Dekkan bölgesi, Orta Sibirya plato bölgesi gibi. Türkiye’de İç Anadolu’da Haymana, Cihanbeyli yöreleri, Doğu Anadolu’da Erzurum – Kars -Ardahan bölgeleri, Akdeniz’de Taşeli Yöresi gibi.

3. Ova Bölgeleri

Geniş düzlükler ve ovaların bulunduğu bölgelerdir. Nil Deltası, Mississippi Deltası, Batı Avrupa kıyı kuşağı, Mezopotamya ovaları, İndus ve Ganj deltaları gibi. Türkiye’de Çukurova, Konya, Ergene Havzası, Bafra, Çarşamba ovaları gibi.

b) İklim Bölgeleri

Ekvatoral, Savan, Akdeniz iklim bölgeleri, Muson, Karasal iklim bölgeleri iklim bölgelere göre oluşturulan alanlardır.

Doğal (Fiziki) Özelliklerine Göre Bölgeler

1. Yer şekillerine göre; Dağlık, ovalık, plato bölgesi
2. İklim özelliklerine göre; Savan, Akdeniz, tundra iklim bölgesi
3. Bitki örtüsüne göre; Maki, bozkır, orman bölgesi
4. Su (Hidrografik) özelliklerine göre; Tatlı su, tuzlu su, kapalı havza bölgesi
5. Yer yapısı ve kayaç özelliği e göre; Karstik, volkanik, deprem bölgesi
6. Doğal afet türlerine göre; Çığ, sel, volkanizma ve deprem bölgesi
7. Birçok doğal özelliğe göre; Deprem, volkanizma, tsunami bölgeleri sel ve heyelan bölgesi

Beşerî ve Ekonomik Özelliklerine Göre Bölgeler

1. Nüfus özelliklerine göre; Sik nüfuslu, seyrek nüfuslu, şehirsel, kırsal bölgeler
2. Siyasi, Askeri ve Ekonomik bölgeler; Avrupa Birliği, NATO, OECD bölgesi, KEI bölgesi
3. İdari (Yönetim) bölgeleri; Eyalet, kanton, federasyon bölgeleri
4. Tarım bölgeleri; Muz bölgesi, çay bölgesi, buğday bölgesi, kıyı tarım, iç tarım bölgesi
5. Maden bölgeleri; Petrol, kömür, demir bölgeleri
6. Sanayi bölgeleri; Demir – çelik bölgesi, hafif sanayi bölgesi, ağır sanayi bölgesi
7. Karma bölgeler; Tarım — sanayi bölgesi, maden – sanayi bölgesi, turizm — ticaret bölgesi

c) Bitki Bölgeleri

İklim ve iklim elemanlarına bağlı olarak şekillenmiş, beşerî faktörlerin etkisiyle alanı daralmış veya değişmiş bölgelerdir. Bitki bölgeleri zamanla alan kaybedebilir. Savan bölgesi, maki bölgesi, tundra bölgesi veya bozkır bölgesi gibi. Türkiye’de de bitki bölgeleri oldukça çeşitlidir. Örneğin; maki bölgesi, orman bölgesi, çayır bölgeleri.

d) Su Özelliklerine Göre Bölgeler

Bu bölgeler su kaynaklarının özelliklerine göre isimlendirilir. Tatlı su bölgeleri, tuzlu su bölgeleri, göl bölgeleri, bataklık bölgesi, jeotermal bölgeler veya kaplıca bölgeleri.

e) Kayaç Özelliklerine ve Yer Yapısına Göre Bölgeler

Bu açıdan bakıldığında volkanik bölgeler, deprem bölgeleri, karstik bölgeler akla gelmektedir.

f) Doğal Afet Türlerine Göre Bölgeler

Doğal afet bölgeleri çok çeşitlidir. Fırtına – kasırga bölgeleri, volkanizma bölgeleri, deprem bölgeleri, tsunami bölgeleri, heyelan bölgeleri, sel ve taşkın bölgeleri, çığ bölgeleri gibi.

g) Birçok Doğal Özelliğe Göre Bölgeler

Bu bölgeler karma bölge özelliği gösterir. Örneğin bir bölge hem deprem bölgesi hem de jeotermal bölge özelliği taşıyabilir. Kuzey Afrika çöl bölgesi – kurak bölge özelliğindedir. Amazon Havzası çok yağışlı bölge ve sık orman bölgesidir.

B. Beşeri ve Ekonomik Özelliklerine Göre Bölgeler

a) Nüfus Özelliklerine Göre Bölgeler

Bu bölgeleri seyrek nüfuslu bölgeler, sık nüfuslu bölgeler, şehirsel bölgeler ve kırsal bölgeler şeklinde ayırabildiğimiz gibi kültür, din ve dil bölgeleri şeklinde de ayırabiliriz.

b) Siyasi -Askeri ve Ekonomik Bölgeler

Daha çok uluslararası birliklerin oluşturduğu bölgelerdir. AB, NATO, KEİ, OECD bölgesi gibi.

c) İdari (Yönetim) Bölgeleri

Bu bölgeler bir ülkenin eyaletleri, kantonları veya federasyonları şeklinde olan bölgelerdir.

d) Tarım, Sanayi, Maden Bölgeleri

Ekonomik özelliklerin durumuna göre bu bölge türleri çok çeşitlidir. Turizm bölgeleri, ticaret bölgeleri, tarım, hayvancılık, çay, fındık, kahve, pirinç, turunçgil bölgeleri ile petrol, demir, kömür bölgeleri gibi.

e) Karma Ekonomik Bölgeler

Bu bölgeler fiziki — beşerî ve ekonomik bölgeler şeklinde olabildiği gibi birkaç bölge türü şeklinde de olabilir. Tarım – sanayi bölgesi, maden – sanayi  bölgesi, turizm – ticaret bölgesi gibi. Örneğin Çukurova çevresi, tarım – sanayi bölgesi; İzmir bölgesi ve Bursa bölgesi, tarım – ticaret – sanayi – turizm bölgesi özelliği gösterirken Zonguldak — Karabük bölgesi maden – sanayi bölgesi özelliğindedir.