BÖLGE SINIRLARININ BELİRLENMESİ
Bölge Türlerinin Bazı Önemli Özellikleri
Bölgeler farklı büyüklükteki mekânlardır. Bir özellik bakımından bazen birkaç kıtayı kapsayabilirken (dağlık bölgeler, deprem bölgeleri gibi) bazen de küçük bir alan olabilir.
Bölgelerin bazılarının sınırları süreklidir. Örneğin küresel bir iklim değişmesi olmadığı müddetçe iklim bölgeleri, bitki bölgelerinin sınırları pek değişmez. Ayrıca dağlık, platoluk, ovalık bölgeler, çöl bölgeleri gibi doğal bölgelerin sınırları süreklilik gösterir.
Beşerî ve ekonomik bölgelerin sınırları zamanla değişiklik gösterir. Ülkelerin sınırları da buna dahildir. Örneğin zengin bir maden kaynağı bulunan yer hızla nüfuslanıp sık nüfuslu bölge, maden – sanayi – ticaret bölgesine dönüşebilir.
Bazı bölge türleri az çok birbirleriyle çakışır. Kaplıca ve sıcak su bölgeleri gibi.
Yönlere göre kuzey – güney, doğu – batı bölgeleri (Kuzey Almanya, Kuzey İsveç, Güney Almanya), denize göre; kıyı ve iç bölgeler, kara parçalarına göre ada bölgeleri, kıta bölgeleri vardır.
Ekonomik kriterlerine göre gelişmiş, gelişmekte olan ve az gelişmiş bölge ve ülkeler vardır.
Bazı bölgelerin sınırları kademeli bir geçiş gösterir. Örneğin; Ilıman okyanusal iklim bölgesinden karasal iklim bölgesine veya savan iklim bölgesinden bozkır ve çöl bölgesine geçişte ara bölgeler vardır. Yine bitki bölgelerinde; bozkır bölgesi ile orman bölgesi arasında geçiş bölgesi vardır. Bu sebeple bazı bölgeler birbirinden kesin hatlarla ayrılmaz.
Ekonomik siyasi ve askeri örgütlerin sınırları zamanla üye ülkelerin artması veya azalmasına bağlı değişebilir. Bu şekilde sınırları çok gelişen bir birlik ”Avrupa Birliği Bölgesi”dir. Buna göre, ülkelerin sınırları ile bağlı bulunulan birliğin sınırları tamamıyla örtüşür.
Siyasi, ekonomik, askeri birlik veya örgütlerin zamanla işlevini yitirmesiyle bu bölgeler tamamen ortadan kalkabilir. Örneğin 1937 yılında Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasındaki Sadabat Paktı veya Türkiye, Romanya, Yunanistan ve Yugoslavya arasında kurulan Balkan Paktı gibi.
Son yıllarda bölge sınırları oluşturulurken bölgelerin işlevsel özelliklerinden yararlanılmaktadır. Bunun için nüfus verileri önem taşır. Yoğun nüfuslu, seyrek nüfuslu bölgelerde nüfus bilgilerinden, tarımsal bölgelerin belirlenmesinde (pamuk, tütün, fındık bölgesi gibi) kültür bitkilerinin dağılış haritalarından ve uzaktan algılama sistemlerinden faydalanılır.
Ekonomik amaçla kurulan bazı bölgeler zamanla siyasi bölgeye dönüşe bilmektedir. Örnek; Avrupa Birliği (AB) başta kömür – çelik topluluğu iken sonra Avrupa Ekonomik Topluluğunu (AET) son durumda Avrupa Birliği’ne dönüşmüştür.
Bazı bölgelerin sınırları geçici olarak ortaya çıkmakta veya kısa sürede ortadan kalkmaktadır. Afet bölgesi, askeri bölge, karantina bölgesi, sel bölgesi, savaş bölgesi, terör bölgesi, arkeolojik kazı bölgesi gibi.
Bir bölge içinde karma bölgeler olabileceği gibi birbirinden ayrı birçok bölge de bulunabilir. Örneğin Güney Amerika Bölgesi’nde, Amazon bölgesi, tropikal yağmur orman bölgesi, farklı ülkeler, farklı akarsu ve tarım bölgeleri vardır.
Bölgeler ve Ülkelerin Sınırları
Bir devletin egemenliği altında bulunan topraklara ülke denir. Bu tanımdan hareketle ülke, egemenlik sınırları ile bir bölge olarak düşünülebilir. Dünyadaki ülkeler, farklı özelliklere sahip olmakla birlikte bazı ülkeler benzer özellikler de taşımaktadır. Bu nedenle benzer özelliklere sahip olan ülkelerin oluşturduğu bölgeler de bulunmaktadır. Örneğin ekonomisi güçlü olan devletlerin oluşturduğu bir siyasi bölge olan G20 sınırları içerisinde; ABD, Rusya, İngiltere, Fransa, Çin, Almanya ve Japonya gibi ülkelerin yanında ülkemiz de yer almaktadır.
Benzer şekilde Karadeniz çevresindeki ülkelerin askeri hedefleri hariç ekonomik, kültürel, çevre, ilet ‘m vs. amaçları gözeterek Karadeniz’i barış, istikrar ve refah denizi ha ne getirmeyi amaçladıkları KEİ (Karadeniz Ekonomik İşbirliği) Örgütü Türkiye öncülüğünde 1992 yılında İstanbul’da kuruldu. Karadeniz’e kıyısı olan Rusya, Gürcistan, Ukrayna, Moldova, Bulgaristan, Romanya yanında Arnavutluk ve Ermenistan gibi Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkelerden bazıları da üyedir.
