BİYOGRAFİ (YAŞAM ÖYKÜSÜ)

Yunanca “bios” (hayat) ve “grafien” (yazmak) sözcüklerinden türetilen biyografi terimi, hayatları, ilgi ve çalışmalarıyla yaşadıkları çağın ve toplumun ilerisinde olan, sıra dışı hayatlarıyla da insanların ilgisini Çeken kişiler hakkında başkaları tarafından kaleme alınan hayat hikâyeleridir.

Eskiden bu türe tercüme-i hal adı verilmiştir.

Divan edebiyatındaki tezkire türü de biyografinin karşılığı niteliğindedir.

İslam tarihinde Hz. Muhammed’in hayatını anlatan eserlere siyer adı verilmiştir.

Eski edebiyatımızda “menakıbname” türündeki eserler de biyografi örneği sayılabilir.

Biyografi çeşitleri şunlardır:

a) Bilimsel Biyografi (Monografi)

Bilim, sanat ve edebiyat alanında eserler vermiş ve iz bırakmış kişilerin hayatını ve eserlerine yansımalarını bilimsel yöntemler izleyerek uzun çaba ve araştırmalar sonucu objektif bir şekilde ve ayrıntılara dikkat edilerek ortaya koyan büyük boyutlu biyografik eserlere “monografi” denilir.

b) Portre

Biyografide, ele alınan kişinin kronolojik olarak hayatını aktarmak yerine, kişiliğinin nitelikleri anlatılırsa metin “portre”leşir.

“Portraire” Fransızcada “tasvir etmek” demektir. “Portraire” Latincede “birinin resmini cepheden çizmek” anlamındadır.

c) Biyografik Roman

Kimi biyografiler de roman tekniğinde kaleme alınmıştır. Bu tür biyografilerde yazar, roman, hikâyede olduğu gibi öyküleme kurgusu içerisinde, olay anlatımı üslubuyla hayatı anlatılacak kişiyi sanki bir roman kahramanı gibi olayların içindeki konumlarıyla sunar.

Oğuz Atay’ın TÜBİTAK’ın isteği doğrultusunda -aynı zamanda üniversiteden hocası olan Mühendis Prof. Dr. Mustafa İnan’ın hayatını romanlaştırdığı “Bir Bilim Adamının Romanı” isimli eserini örnek gösterebiliriz.

d) Nekroloji

Ölen ünlü kişinin hemen ölümünden sonraki günlerde genellikle gazete ve dergilerde yakın çevresinde yer alan kişiler tarafından onun üstün niteliklerinin, erdemlerinin, çalışmalarının ve diğer özelliklerinin anı üslubuyla anlatıldığı yazılardır.