Ünlü kişilerin yaşamlarını, yaptıklarını, yaşadıkları döneme katkılarını anlatan yazı veya kitaplara biyografi denir. Biyografi, yaptıkları ve yaşayışlarıyla okurların ilgisini çekebilecek nitelikte olan kişilerin değişik kaynaklardan yararlanarak yaşamlarını inceleyip anlatan düzyazı biçimidir. Yazar, söz konusu kişinin yaşamını gerçeğe en uygun bir biçimde aydınlatmak, açıklamak, okurların ilgisine sunmak için de çok yönlü ve çok boyutlu bir çalışma yapar. Yaşam öyküsü yazılacak kişiler genellikle, yaşadıkları dönemin siyasal, toplumsal etkinliklerine karışmış ya da fikir ve eserleri, çalışma ve buluşlarıyla dönemlerini etkilemiş kimselerdir.

Yaşam öyküsü yazmak için, birtakım ön çalışmalar yapmak gerekir. Önce yaşam öyküsü yazılacak kişiyle ilgili kaynaklar, belgeler tespit edilir. Bu açıdan bakıldığında yaşam öyküleri belgesel boyutludur. Kişinin mektuplarından, günlüklerinden, anılarından o kişiyi tanıyanlardan, eş ve dostlarından yararlanılır.

Yaşam öyküsü, ünlü kişilerin salt öz geçmişiyle ilgili bilgileri kuru kuruya sıralama değildir. Bir karakter oluşturma, o kişinin yaşam serüvenini olduğu gibi yansıtma işidir. Buna sergileyici yaşam öyküsü denir.

Biyografinin genel özellikleri

• Yazar, ele aldığı kişinin yaşamını yönlendiren ve biçimlendiren olayları birbirine bağıntılı bir biçimde hiç değiştirmeden verir.
• Olaylarda olsun, tarihlerde olsun gerçeğe sıkı sıkıya bağlı kalır.
• Amaç, söz konusu kişiyi tüm yönleriyle tanıtmaktır.
• Anlatılan kişinin özellikle hayatı, eserleri, kişiliği, görüşleri konu edilir.
• Belgelere ve örneklere dayandırılarak hazırlanan biyografiler sanat ve meslek alanındaki tarihçiler için önemli kaynaklardır.
• Belgesel nitelikte olup gelecek kuşaklara önemli bilgilerin, tecrübelerin, örneklerin, görüşlerin aktarıldığı kaynaklardır.
• Üçüncü kişili anlatım yapılır.
• Dil, göndergesel işlevde kullanılır.

Bu metin biyografi türüne özgü nitelikler taşımaktadır. Orhan Veli’nin nerede doğduğu, hangi okullara gittiği, nerelerde yaşadığı, ne tür işler yaptığı, hangi yenilikleri yaptığı gibi özellikler anlatılmaktadır.

Biyografi Türleri

Monografi: Sanatçıların hayatını ve eserlerini kronolojik bir sıra içerisinde, bilimsel bir tutumla anlatan çalışmalardır.

Nekroloji: Ölen kişinin ardından yazılan değerlendirme yazılarıdır.

Portre: Kişilerin tasvirinin yapıldığı, niteliklerinin anlatıldığı biyografilerdir.

Tezkire: Şairlerin hayatını, eserlerini anlatan çalışmalardır. Edebiyatımızdaki ilk tezkire Ali Şir Nevayi’nin Mecalisü’n-Ne-fais adlı eseridir.

Biyografik roman: Bir kişinin hayatının roman şeklinde anlatıldığı biyografilerdir. Oğuz Atay’ın Bir Bilim Adamının Romanı gibi.