CANLILARIN YERYÜZÜNE DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Fiziki Faktörler
İklim
Canlıların yeryüzüne dağılışını etkileyen en önemli faktördür.
a) Sıcaklık
Güneş ışınlarının düşme açısına bağlı olarak Ekvatordan kutuplara doğru azalır. Bu nedenle kutuplara doğru bitki ve hayvan türleri değişir.
b) Nemlilik
Yağış miktarına bağlı olarak bitki örtüsü çeşitlenir.
Bitki örtüsünün gür olduğu yerlerde biyoçeşitlilik fazladır.
Nemliliğin fazla olduğu yerlerde yıllık ve günlük sıcaklık farkı azdır. Buna bağlı canlı çeşitliliği fazladır.
Yerşekilleri
a) Yükselti
Yerden yükseldikçe sıcaklık her 200m’de 1oC azaldığı için bitki ve hayvan türleri değişir.
b) Bakı
Dağların güneşe dönük yamaçlarını ifade eder. Buna bağlı olarak dağların kuzey ve güney yamaçlarındaki bitki ve hayvan türleri farklılık gösterir.
c) Denize göre konum
Dağların denize dönük yamaçlarında biyoçeşitlilik fazladır.
Örnek: Karadeniz Bölgesi’nin kuzey yamaçlarında biyoçeşitlilik güney yamaçlarından fazladır.
Toprak
Toprakların fiziksel ve kimyasal özellikleri ile sıcaklık ve nemlilik koşulları bitki ve hayvanların yayılışını etkiler.
Biyolojik Faktörler
İnsan Etkisi
- İnsan kaynaklı birçok faktör biyolojik çeşitliliği tehdit eder.
- Bataklıkların kurutulması
- Anız örtüsünün yakılması
- Aral Gölü dünyanın dördüncü büyük gölü iken gemi mezarlığına dönüşmüştür.
- Kıyıların doldurulması kıyı ekosistemlerinin bozulmasına neden olmuştur.
- Verimli tarım alanlarının yerleşime açılması
- Verimli tarım alanlarının sanayi alanlarına dönüştürülmesi
- Meralarda aşırı otlatılma yapılması
- Sanayileşme ve atıklar
- Küresel ısınma
- Erozyon
- Karadenizdeki ormanların tahrip edilmesi sonucunda psödomakilerin oluşması
- Tarımda bilinçsiz aşırı zirai ilaçlama
Diğer canlıların etkisi
Bir bölgedeki bitki türlerinin fazla olması o bölgedeki biyolojik çeşitliliğin fazla olmasını sağlarken, bitki türlerinin cılız veya hiç olmaması o bölgedeki biyolojik çeşitliliğin az olmasına neden olur.
Örnek:
(Küresel)
Ekvatoral bölgede biyoçeşitlilik fazla iken; çöl bölgelerinde biyoçeşitliliğin az olması.
(Bölgesel)
Karadeniz Bölgesinde biyoçeşitlilik fazla iken; İç Anadolu Bölgesinde biyoçeşitliliğin az olması.
Paleocoğrafya
Kıtaların kayması
Yeryüzünde tek kara parçası olan Pangea, tek deniz olan Pantalasia vardı.
II. zamandan itibaren kıtalar bölünmeye başlamıştır.
Kıtaların birbirine yaklaşması ya da birbirinden uzaklaşması bitki ve hayvanların göç yollarının değişmesine ayrıca daha önce bir arada bulunmayan türlerin beraber yaşamasına imkan vermiştir.
İklim değişiklikleri
İklim değişiklikleri sonucunda türlerde değişiklikler meydana gelir.
Bazı türler göç eder.
Dünya’da Buzul Devri’nin yaşanmaya başlamasıyla kaplanların bir kısmı Hindistan’ın Bengal Körfezi’ne kadar gelerek sıcak yerlere göç etmişler, böylece günümüzde ki Bengal Kaplanları’nı oluşturmuşlardır.
Bazı türler uyum (adaptasyon) sağlar.
Timsahlar yaşanan iklim değişikliklerine uyum sağladıkları için günümüze kadar gelmişlerdir.
Bazı türler yok olur.
IV. jeolojik zamanın başında Buzul Devri’nin yaşanmaya başlanmasıyla mamutların neslinin tükenmesi.
