TOZLAŞMA VE DÖLLENME

Polenlerin çeşitli etkenler ile dişi organın tepeciğine taşınmasına tozlaşma denir. Tozlaşmada polenler; rüzgâr, yağmur, böcekler, hayvanlar aracılığıyla dişi organa taşınabilir.

Çiçekler çeşitli renkleri, kokuları ve biçimleri sayesinde birçok böceği ve hayvanı kendisine çeker. Özellikle bal arıları, nektar toplamak amacıyla bir defada yüzlerce farklı çiçeği ziyaret edebilir. Çiçekli bitkilerde ve bazı yapraklarda bulunan, böcekleri, kuşları çeken ve tozlaşmaya yardımcı olan, tatlı, bitki öz suyuna nektar denir.

Özellikle bal arılarının ziyaretleri sırasında vücut ve ayaklarında bulunan küçük tüylere polenler yapışır. Arının çiçekten çiçeğe gidişiyle polenler de çiçekler arasında taşınmış olur. Bu özellikleriyle arılar tozlaşma süreci için büyük önem taşır. Rüzgâr, yağmur gibi çevresel olaylar da polenlerin uçuşarak farklı çiçekler arasında taşınmasını sağlayabilir.

Tozlaşmada dişicik tepesine ulaşan polenler buraya yapışır ve tutunur. Dişicik tepesi nemli olduğundan polenler buradaki suyu çeker ve çatlar. Polenin çekirdeklerinden biri dişicik borusunun içinde polen tüpü adı verilen bir yapı oluşturur. Polenin diğer çekirdeği bu tüpte ilerleyerek yumurtalığa ulaşır. Yumurtalığa ulaşan polen çekirdeği, yumurta hücresi ile birleşir. Bu olaya döllenme denir.

Döllenme yalnızca aynı türden bitkiler arasında gerçekleşir. Döllenmiş yumurta hücresine zigot denir. Zigot gelişerek embriyoyu oluşturur. Embriyoda bitkinin kök, yaprak ve gövde gibi kısımlarının küçük taslağı vardır.

Embriyo ve embriyonun çimlenerek yeni bitkiyi oluşturması sırasında kullanacağı besin, tohum kabuğuyla sarılarak tohumu oluşturur.

Tohum kabuğu, tohumu uygun olmayan koşullardan korur. Tohum, çimlenmek için uygun şartlar oluşuncaya kadar uyku hâlindedir. Yumurtalık, döllenmeden sonra gelişip farklılaşmasını tamamlayarak tohumun etrafında bulunan etli ve sulu meyve kısmını oluşturur.

Meyve oluşumuna çanak yapraklar ve çiçek tablası gibi kısımlar da katılabilir. Meyveler hem tohumu korur, hem de tohumun uzaklara taşınmasına yardımcı olur.