Bitkilerde Hareket

Bitkilerde tropizma (yönelme) ve nasti (irkilme) olmak üzere iki çeşit hareket görülür.

1.Tropizma hareketi (Yönelme): Tropizma hareketi, oksin hormonunun asimetrik dağılımından (bir tarafta çok diğer tarafta az) kaynaklanan asimetrik büyümeyle sağlanır. Oksin olan tarafta çok büyüme olur, diğer tarafta az büyüme olur. Tropizmada uyarının yönü etkilidir. Eğer tropizma uyarının yönüne doğru olursa pozitif(+) tropizma, uyarının tersine olursa negatif (—) tropizma olarak adlandırılır.

Başlıca tropizma hareketleri şunlardır;

A) Fototropizma: Işığa yönelme olayıdır. Bitki gövdesi ışık gelen tarafa yönelir, kök ise ışığın tersine yönelir. Yani bitkinin gövdesinde (+), kökünde ise (—) fototropizma görülür.

B) Geotropizma (Jeotropizma): Yer çekimine yönelimdir Bitkinin gövdesinde (-), kökünde ise (+) jeotropizma görülür.

C) Hidrotropizma: Bitki köklerinin suya doğru yönelmesi (+) hidrotropizmadır.

D) Haptotropizma: Dokunmaya bağlı yönelimdir. Sarmaşığın tutunduğu desteğe göre yönelmesi (+) haptotropizmadır.

E) Kemotropizma: Kimyasal maddeye yönelimdir. Bitki köklerinde gübreye karşı (+), kirece ve tuza karşı (—) kemotropizma görülür Ayrıca üreme sırasında polen tüpünün embriyo kesesine doğru ilerlemesi de (+) kemotropizmadır.

F) Travmatropizma: Yaralanmaya bağlı yönelimdir. Örneğin kökte yara oluştuğunda kök yaranın tersi tarafa doğru yönelir.

2. Nasti hareketi (İrkilme):

Nasti hareketi turgor basıncındaki ani değişmelerle sağlanır. Nastide uyarının yönü etkili değildir. Bu yüzden (+) ya da (—) nasti olmaz.

A) Fotonasti: Işığa bağlı irkilmedir. Örneğin Akşamsefası bitkisinde çiçekler gündüz kapanır gece açılır. Fasulyenin yaprakları gündüz düz, gece ters dönmüş haldedir. Dikkat ederseniz ışığın yönü önemli değildir. Çünkü nastide uyarı yönü etkili değildir.

B) Termonasti: Sıcaklığa bağlı irkilmedir. Örneğin lalenin çiçekleri sıcakta açılır, soğukta kapanır.

C) sismonasti: Sarsıntıya ya da dokunmaya bağlı irkilmedir. Örneğin küstüm otunun yapraklarına dokunulduğunda yapraklarını kapatması. Böcekçil bitkinin böceği yakalaması da sismonasti hareketidir. Böcekçil bitkideki bu harekete tigmonasti de denir.

Taksi Hareketi (Göçüm hareketi)

Öglena gibi tek hücrelilerde görülen yer değiştirme hareketidir. Taksi bitkilerde görülmez. Taksi hareketinde uyarının yönü etkilidir.

Başlıca taksi hareketleri şunlardır;

A) Fototaksi: Işığa bağlı yer değiştirmedir. Örneğin öglenanın ışığa doğru gitmesi (+) fototaksidir.

B) Kemotaksi: Kimyasal maddeye bağlı yer değiştirmedir. Örneğin sperm hücresi yumurtanın ürettiği kimyasal maddeye doğru gider. Bu olay (+) kemotaksidir.

Fotoperyodiım

Bitkilerin gün uzunluğuna verdikleri biyolojik yanıta fotoperyodizm, bir günde ışık ya da karanlığa maruz kaldıkları süreye ise fotoperiyot denir.

Işık Alma Sürelerine Göre Bitkiler