Bitkilerde Büyüme
Bitkilerde Hareket
Bitkilerde Üreme
Bitkilerde üreme periyodunda meydana gelen olayların sırası:
1. Polen ve yumurta oluşumu
2. Tozlaşma
3. Polen tüpü oluşumu ve sperm oluşumu
4. Döllenme
5. Tohum oluşumu
6. Meyve oluşumu
2. Tozlaşma
Başçık kısmında oluşan polenlerin hayvanlar ya da rüzgâr yardımıyla dişicik tepesine taşınması olayına tozlaşma denir. Açık tohumlu bitkilerde (çam) rüzgârla tozlaşma olduğu için polenleri hafif, kanatlı ve çok sayıdadır. Kapalı tohumlu bitkilerde ise (elma) böceklerle tozlaşma olduğu için polenleri renkli, yapışkan, pürüzlü ve güzel kokuludur.
* Gece tozlaşan bitkilerin çiçekleri beyazdır, böylece tozlaşmayı kolaylaştırır.
* Polenlerin yapısı türe özgüdür, bu yüzden bir bitkinin dişicik tepesi sadece kendi türüne ait olan polenleri kabul eder.
3. Polen tüpünün oluşumu ve sperm üretimi
Tozlaşmadan sonra dişicik tepesine geçen polenin vejetatif çekirdeği, dişicik borusunun içinde polen tüpünü oluşturur. Buna polenin çimlenmesi de denir. Generatif çekirdek ise 1 mitoz geçirerek 2 tane sperm çekirdeğini oluşturur.
* Polenler, tozlaşmadan önce meydana gelir ama sperm tozlaşmadan sonra meydana gelir.
4. Döllenme
Kapalı tohumlu bitkilerde oluşan 2 spermden biri yumurtayı döller, böylece oluşan zigot mitoz geçirerek embriyoyu oluşturur. Diğer sperm ise polar çekirdekleri döller, böylece oluşan triploit çekirdek ise mitoz geçirerek endospermi oluşturur. Bu olaya çift döllenme denir. Açık tohumlu bitkilerde ise tek döllenme görülür. Açık tohumlularda besi doku perisperma olarak adlandırılır ve (n) kromozomludur. Kapalı tohumlu bitkilerde endosperm (2n) kromozomludur.
5. Tohum oluşumu
Çift döllenmeden sonra tohum taslağı tohumu, yumurtalık ise meyveyi oluşturur.
Tohumun içinde protein, yağ ve nişasta gibi besinler depolanır. Tohumun yapısında bulunan endosperm (besi doku) besin depolar. Fasulye gibi birçok çift çenekli bitkide olgun tohumlar endosperm içermez. Bu bitkilerde tohumun gelişimi tamamlanmadan önce endospermde bulunan besinler çeneklere gönderilir. Tohumun çimlenmesi için gereken besinler çeneklerde depolanır.
Embriyonun yapısında embriyonik kök, embriyonik gövde ve çenekler bulunur. Çenekler embriyonun uzantıları olup besin depolar Embriyonik kökten kök sistemi, embriyonik gövdeden ise sürgün sistemi oluşturulur.
Tohumun çimlenmesi için; su (nem), hava (Oksijen), uygun sıcaklık şarttır Ayrıca çimlenme için tohumun olgunlaşmış olması da şarttır.
Temel Kurallar
Tohumun çimlenmesi olayı, toprak altında tohumun su alıp çatlamasıdır. Bundan sonraki evre tohumun çimlenmesi değil filizlenme olayıdır. Tohum çimlenirken fotosentez yapmaz ama oksijenli solunum yapar. Yani tohumun çimlenmesi için ışık şart değildir, karanlıkta da çimlendirilebilir. Solunumda besin harcandığı için tohumun çimlenmesi sırasında kuru ağırlığı (sudan hariç kısım yani besin kısmı) azalır. Çimlenmeden sonra yapraklar oluştuğunda fotosentez başlar ve kuru ağırlık artar.
Tohum çimlenirken gerekli olan besinleri endosperm ve çeneklerden karşılayabilir.
Tohumun yapısında yumurta ve sperm gibi yapılar bulunmaz. Çünkü döllenme olduktan sonra tohum oluşur. Tohumda embriyo, çenek, tohum kabuğu ve endosperm bulunur.
Çimlenme olayının sıralaması
1. Tohum su alıp şişer
2. Enzim aktivitesi artar. Böylece nişasta glikoza hidrolize edilir
3. Oksijenli solunum hızlanır
4. Mitoz bölünme hızlanarak kök ve gövde gibi yapılar oluşmaya başlar
Tohumun çimlenmeden uzun süre çimlenme gücünü koruması aşağıdaki koşullara bağlıdır;
1. Tohum kabuğunun kalınlığı (kabuğu kalın olan daha geç çimlenir)
2. Su miktarı
3. Sıcaklık
4. Endospermdeki besin miktarı
5. Depoladığı besin çeşidi (yağ depolayan ile nişasta depolayanın çimlenme gücü farklıdır)
6. Meyve oluşumu
Tohum taslağı tohumu oluşturur, yumurtalık (ovaryum) ise meyveyi oluşturur. Meyvenin genetik yapısı ana bitkinin genetik yapısıyla aynıdır. Çünkü meyve döllenmeyle oluşmaz, yumurtalık hücrelerinin mitozuyla oluşur. Bir yumurtalığın oluşturduğu meyveye basit meyve denir. Örneğin; kayısı, şeftali ve erik basit meyvedir. Çok sayıda yumurtalığın meyveyi oluşturmasına bileşik meyve denir. Örneğin çilek, dut ve ananas bileşik meyvedir.
Meyvenin görevleri;
1. Tohumu korumak
2. Tohumun yayılmasını sağlamak
Bitkilerdeki üremeyle hayvanlardaki üremenin farkları:
1. Hayvanlarda mayoz sonucu oluşan hücreler (yumurta, sperm) döllenme yeteneğindedir ama bitkilerde mayoz sonucu oluşan hücreler (mikrospor ve makrospor) döllenme yeteneğinde değildir.
2. Bitkilerde mayozdan sonra mitoz bölünme ile haploit bir büyüme evresi gerçekleşir ve gerçek gametler oluşur (yumurta, sperm). Hayvanlarda ise mayozdan sonra mitoz olmaz yani haploit büyüme evresi olmaz. Hayvanlarda mayoz sonucu oluşan hücreler gerçek gamettir. Yani bitkilerde gametler mitozla hayvanlarda ise mayozla oluşur.
