Yeryüzünde Bitki Örtüsünün Dağılışını Etkileyen Faktörler

Yeryüzünde diğer canlılarda olduğu gibi bitki örtüsünün de yetişme şartlarını belirleyen çeşitli faktörler bulunur. Bu faktörlerden biri ya da bir kaçı bitkinin yetişmesinde hakim rol oynar. Her bitki türü ve topluluğunun yetişme şartları birbirinden farklı olur. Bitkinin yetişmesini iklim (sıcaklık, yağış ve nem), yer şekilleri (yükselti, eğim ve bakı), toprak ve insan etkili olmaktadır.

a. İklimin Etkisi

Bitkilerin yetişmesinde en önemli faktör iklimdir. İklim faktörlerinin en önemlileri yağış ve sıcaklıktır. Bunun yanında güneş ışığı, nemlilik ve rüzgârlar da bitki dağılışı üzerinde etkilidir.

Bitki fotosentez yaparken ya da bünyesine su alırken sıcaklıktan faydalanır. Yine bitkilerin büyüme devresinin uzunluğu da sıcaklığa bağlıdır. Ekvatoral bölgede bitkilerin yıl boyunca büyüme faaliyetlerini sürdürmesine karşın tundra bölgelerinde bu olayın birkaç ayla sınırlı olması sıcaklığa bağlıdır.

Yeryüzünde bitki kuşaklarının dağılışı ile sıcaklık kuşakları arasında bir paralellik vardır. Sıcaklık düştükçe bitki örtüsü de geniş yapraklıdan iğne yapraklıya doğru değişir. Ekvator’dan kutuplara doğru gittikçe ormanlar geniş yapraklı, karışık yapraklı ve iğne yapraklı olarak kuşaklar halinde uzanır.

Bitkiler toprak içerisinde bulunan mineralleri su içerisinde eriyik olarak alıp kullanırlar. Suyun en önemli kaynağı yağışlardır. Bu nedenle yağış miktarının fazla olduğu alanlarda bitki örtüsü daha gür olur. Çöl gibi kurak alanlarda bitkiler ya hiç bulunmaz ya da çok seyrek ve cılız olur.

b. Yer Şekillerinin Etkisi

Yer şekillerinin yükseltisi, dağların uzanış yönü, bakı ve eğim gibi faktörler bitkilerin dağılışı üzerinde etkili olur. Yükselti arttıkça sıcaklık düşmekte ve yağış miktarı artmaktadır. Bu durum bir dağ yamacı boyunca bitkilerin geniş yapraklı, karışık yapraklı ve iğne yapraklı olarak kuşaklar oluşturmasına neden olur. Düşük sıcaklıklara bağlı olarak yüksek dağ zirvelerinde bitki yetişemez.

Dağların denize bakan yamaçlarında bitki örtüsü daha gür olurken, iç kısımlarda daha seyrek olur. Aynı şekilde Kuzey Yarım Küre’de dağların güneye bakan yamaçlarında sıcak ve kurak ortamları seven, kuzeye bakan yamaçlarında ise serin ve nemli ortamları seven bitkiler yetişir. Eğim ve engebenin fazla olması kısa mesafelerde sıcaklık ve yağış koşullarının değişmesine neden olduğu için bitki çeşitliliği düz alanlara göre daha fazla olmaktadır.

c. Toprak Faktörü

Bitkiler toprak üzerinde yetişirler. İhtiyaç duydukları besin maddelerini topraktan alırlar.

Dolayısıyla toprağın yapısı üzerindeki bitki örtüsünün gelişimini etkilemektedir. Özellikle bitki besin maddesi olan humus ve mineral tuzlar bakımından zengin olan topraklar üzerinde gür bir orman örtüsü gelişir. Toprağın killi, kumlu ya da kireçli olması da bitkiler üzerinde etkili olur.

d. Beşeri Faktörler

Bitki örtüsü insan faaliyetlerinden etkilenmektedir. İnsanlar; tarla açma, madencilik, hayvan otlatma, yakacak temini, yol yapımı, sanayileşme, savaşlar vb gibi faaliyetleri ile ormanlık alanların zarar görmesine neden olmaktadır. İnsanların neden olduğu orman yangınları da bitki örtüsü için en büyük tehlikelerden biridir.