BİRLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZIMI

a) Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler

Sözcüklerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğrarsa bu tür birleşik sözcükler bitişik yazılır.

— Bitki İsimleri: aslanağzı, keçiboynuzu, kuşburnu, ayşekadın…

— Hayvan İsimleri: danaburnu (böcek), karafatma (böcek), yalıçapkını (kuş)…

— Alet / Eşya İsimleri: kargaburnu (alet), kedigözü (lamba), gagaburun (gemi)…

— Hastalık İsimleri: itdirseği (arpacık), delibaş, karabacak, karataban…

— Yiyecek İsimleri: kadınbudu (köfte), alinazik (kebap), vezirparmağı (tatlı)…

— Oyun İsimleri: beştaş, dokuztaş, üçtaş…

— Gök cisimlerinin İsimleri: Küçükayı (yıldız kümesi), Samanyolu (yıldız kümesi), Yedikardeş (yıldız kümesi)…

— Renk İsimleri: gülkurusu, kavuniçi, narçiçeği, tavşankanı, vişneçürüğü…

Sözcüklerden birinin veya ikisinin tür kaybına uğramasıyla oluşan birleşik sözcükler bitişik yazılır: ateşkes, kapkaç, veryansın, yapboz, barışsever, kadirbilmez, kuşkonmaz, biçerdöver, konargöçer, okuryazar, uyurgezer, oldubitti, imambayıldı, külbastı, cankurtaran, çöpçatan…

Birdenbire, Birçok, Herhangi, Hiçbir, Biraz, Birkaç, Gitgide İkide bir

b) Birleşik Fillerin Yazımı

Dilimize Arapçadan giren, özgün biçimi tek heceli olmasına rağmen son iki ünsüzünün arasına dar ünlü konularak Türkçeleştirilen (emr>) emir, (kayb>) kayıp, (habs>) hapis gibi iki heceli sözcükler et-, ol— yardımcı fiilleriyle birleşik fiil kurarken sözcüğün ikinci hecesindeki dar ünlü düştüğü için bitişik yazılır. Emir etmek > emretmek, kayıp olmak > kaybolmak, zehir olmak > zehrolmak…

Dilimize Arapçadan giren, özgün biçimlerinde son sesleri ikiz olan, Türkçeleştirilirken son ünsüzü düşürülen tek heceli sözcükler et-, ol- yardımcı fiilleriyle birleşik fiil kurarken sözcüğün son sesi özgün biçimine döndüğü, ikizleştiği için bitişik yazılır. Ret etmek > reddetmek, af etmek > affetmek, zan etmek > zannetmek…

Dilimize Arapçadan giren, son seslerindeki /b, c, d, g sesleri p, ç, t, k/“ye dönüştürülerek Türkçeleştirilen tek heceli sözcükler et-, ol- yardımcı fiilleriyle birleşik fiil kurarken sözcüğün son sesi özgün biçimine dönüştüğü için bitişik
yazılır. Darp etmek > darbetmek, derç etmek > dercetmek, hamt etmek > hamdetmek…

a, —e, -ı, -i, -u, -ü zarf—fiil ekleriyle bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek ve yazmak fiilleriyle yapılan kurallı birleşik (tasviri) fiiller bitişik yazılır:

— Tezlik fiili: uçuverdi, bakıverdi, anlayıverdi…
— Yeterlik: okuyabildi, sevebildi, gidebildi…
— Sürerlik: gidedur, süregelmek, bakakalmak…
— Yaklaşma: öleyazmak, düşeyazmak…