TEMEL HAKLAR
Bir insanın doğuştan sahip olduğu ve insana yaşayabilmesi için gerekli olan haklara temel hak denir. Hak ve özgürlükler birbirini tamamlayan, birbirinden ayrılamayan iki kavramdır. Geçmişten günümüze kadar insanlar bu hak ve özgürlükleri kazanmak için mücadele etmişlerdir.
Temel haklar devlet tarafından anayasa ile koruma altına alınmıştır. İnsanlar yaşamak, eğitim almak, sağlıklı bir yaşam sürmek, özel hayatlarının gizli tutulmasını istemek, konut sahibi olmak ve geçimini sağlamak gibi temel haklara sahiptirler.
İnsan haklarının neler olduğu uluslararası belgelerde, özellikle Birleşmiş Milletler tarafından ilan edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde belirtilmiştir. Bu belgede insan haklarının tüm insanlığın ortak değerleri olduğu ifade edilmiştir.
Demokrasi ile yönetilen ülkelerde bireyler yasalar karşısında eşit haklara sahiptir. Bu nedenle insan hakları kavramı daha çok demokratik ülkelerde gelişmiş ve devlet tarafından güvence altına alınmıştır.
Temel haklar insanın insan olduğu için sahip olması gereken dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez hak ve özgürlüklerdir.
Devlet tarafından yasal koruma altına alınan temel haklar, kişiye ait devredilemez ve vazgeçilmez haklardır. Bu haklar ile insanların daha mutlu bir hayat sürmesi amaçlanır.
Bireylerin Sahip Olduğu Temel Haklar
- Yaşama hakkı
- Özel yaşamın gizliliği
- Sağlık hakkı
- Eğitim ve öğrenim hakkı
- Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı
- Haberleşme özgürlüğü
- Yerleşme ve seyahat özgürlüğü
- Konut dokunulmazlığı
- Kişi dokunulmazlığı hakkı
- Din ve vicdan özgürlüğü
- Düşünme ve kanaat özgürlüğü
KATILIM VE DÜŞÜNCE ÖZGÜRLÜĞÜ HAKKI
Katılım hakkı, bir kişinin ve kişinin yaşadığı toplumun yapısını etkileyen kararların kişi tarafından süreç içinde paylaşılmasıdır.
Yetişkin bireyler gibi çocuklar da katılım hakkı ve düşünce özgürlüğüne sahiptir. Yetişkinlerin çocukların düşüncelerini dinleme ve ciddiye alma sorumluluğu vardır.
Çocukların katılım hakkı ise çocuğun veya genç bireyin kendisini ilgilendiren konularda karar alma sürecine dahil olmasıdır.
Çocuklar, onları ilgilendiren günlük olaylarda duygularını ifade edebilecekleri ortama sahip olmalıdır.
Çocukların aile içinde, bulundukları küçük topluluklarda, kurumlarında (okul gibi) yönetim ile ilgili kararlarda kendilerini ifade edebilmesi gerekir.
Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanan Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 12. maddesine göre, çocukların kendilerini ilgilendiren her konuda görüşlerini serbestçe ifade etme hakkına sahiptir ve bu madde doğrudan çocuğun katılım hakkı ile ilgilidir.
Sözleşmenin 13. maddesi ise çocuğun düşünce özgürlüğü ile ilgilidir. Çocuğun katılım hakkını kullanması; çocuğun yaşına uygun bilgi sahibi olmasına, yaratıcı düşünceli olan çocukların gelişmeleri için olanak sağlanmasına ve bütün çocukların eşit kabul edilmesine bağlıdır.
