Bilimsel Araştırmaların Bilim Etiğine Uygunluğu Testleri

Bilimsel Araştırmaların Bilim Etiğine Uygunluğu Ders Notu (Yeni Müfredat)

Bilimsel Araştırmalar ve Etik

• Etik, toplum içindeki davranışlarımızı, yaptıklarımızı düzenleyen, sorgulayan bir dizi kuraldır. Bu kuralların bir kısmını kanunlar belirler. Bazıları kanunlar karşısında suç olmasa da toplum tarafından kabul görmeyebilir.
• Bilim dünyasındaki etik kavramı bilim etiği olarak nitelendirilebilir.
• Aslında bilim etiğinin temeli liyakat ve dürüstlüktür.
• Bilimsel çalışmalarda kullanılan tasarımların, analizlerin doğru olup olmadığı kontrol edilmelidir. Yani bilim insanının yaptığı çalışmaların sonuçları her yerde kullanılabilmeli ve çalışılabilmelidir.
• Araştırma süreçlerinde dürüstlüğün önemi çok büyüktür. Bilimsel aşırma (intihal), bilimsel yanıltma, bilgileri çarpıtma kabul edilemez yanlışlardır.
• Bilimsel çalışmalarda kültürel mirasa, toplum kurallarına saygı duyulmalıdır. Ekolojik çevreye, kültürel mirasa ve canlılara zarar vermemek de önemlidir.
• 20. yüzyıldaki en büyük bilimsel başarılardan biri DNA’nın moleküler yapısının çözülmesidir. James Watson ve Francis Crick 1962 yılında DNA’nın ikili sarmal yapısını ortaya çıkarmışlar ve Nobel ödülü almışlardır. Fakat bu iki bilim insanı etik kurallara uygun davranmadıkları için adları ve eserleri gölgelenmiştir. Rosalind Franklin Londra’da Cambridge Üniversitesi’nde DNA’yı çok net fotoğraflamıştır. Bu fotoğrafı çalışma arkadaşı Franklin’e sormadan Watson’a göstermiştir. Bu aşamadan sonra Watson ve Crick’in tüm çalışmaları hızlanmış ve sonuca götürmüştür. Fakat Watson ve Crick Nobel ödülü alırken Franklin’den hiç söz etmemişlerdir. Bu haksızlık bilimsel araştırmalarda etik kuralların ne kadar önemli olduğunu göstermektedir.

Araştırma süreci ve sonuçlarıyla ilgili bilim etiği kuralları şöyle özetlenebilir:

• Bilimsel aşırma (intihal), bilimsel yanıltma ve bilgileri çarpıtma yapılmamalıdır.
• Çalışma ile ilgili birimlerden izin alınmalıdır.
• Zararlı uygulamalar var ise gerekli uyarılar yapılmalıdır.
• Çalışmaya katkısı olmayan kişiler yazarlar arasına dahil edilmemeli, katkısı olan kişiler ise eksiksiz dahil edilmelidir.
• İnsan ve hayvan deneyleri yapılıyorsa hayvan haklarına saygı duyulmalıdır.
• Ekolojik dengeye zarar verebilecek deney ve araştırmalardan kaçınılmalıdır.

Bilimsel Araştırmalar ve Etik Çözümlü Sorular

Çözümlü Örnek Sorular

Soru 1:
Bilim etiği nedir ve neden önemlidir?
A) Bilimsel çalışmaların hızlı yapılmasını sağlar.
B) Bilimsel araştırmaların dürüst, güvenilir ve topluma faydalı olmasını sağlayan kurallar bütünüdür.
C) Bilim insanlarının özgürce çalışmasını engeller.
D) Bilimsel deneylerin yapılmasını zorlaştırır.
E) Bilimsel bilgilerin gizli kalmasını sağlar.

Çözüm:
Cevap: B)
Bilim etiği, bilimsel araştırmaların dürüst, güvenilir, etik kurallara uygun ve toplum yararına yapılmasını sağlayan ilkelerdir. Bu, bilimsel bilginin doğruluğunu ve güvenilirliğini artırır.

Soru 2:
Aşağıdakilerden hangisi bilimsel araştırmalarda etik ihlali olarak kabul edilebilir?
A) Deney sonuçlarının yanlış rapor edilmesi
B) Verilerin tarafsız bir şekilde raporlanması
C) Bilimsel bilgilerin doğruluğunu test etmek
D) Bilimsel araştırmaların sonuçlarını paylaşmak
E) Hipotezlerin yanlışlanabileceğini kabul etmek

Çözüm:
Cevap: A)
Deney sonuçlarının kasıtlı olarak yanlış rapor edilmesi, bilim etiğine aykırı bir davranıştır. Bilimsel çalışmaların doğru ve dürüst şekilde raporlanması gereklidir.

Soru 3:
Bilimsel araştırmalarda insan ve hayvan haklarına saygı göstermek neden önemlidir?
A) Çünkü bu sayede araştırma daha hızlı sonuçlanır.
B) Araştırmanın toplum tarafından kabul edilmesi için önemlidir.
C) Bilimsel araştırmalarda etik kurallara uymak, insan ve hayvan haklarını korur ve bilimsel çalışmalarda güven sağlar.
D) Hayvan deneylerine gerek kalmaz.
E) Bu, araştırma sonuçlarını doğrudan etkilemez.

Çözüm:
Cevap: C)
Bilimsel araştırmalarda insan ve hayvan haklarına saygı göstermek, etik kuralların bir parçasıdır. Bu kurallara uymak, bilimsel çalışmaların güvenilirliğini ve toplumun desteğini kazanmak açısından önemlidir.

Soru 4:
Bilimsel araştırmalarda etik kuralların ihlal edilmesi hangi sonuçlara yol açabilir?
A) Bilimsel bilginin güvenilirliği artar.
B) Toplumda bilime olan güven azalır.
C) Bilimsel çalışmalar daha doğru sonuçlar verir.
D) Etik ihlalleri bilimsel başarıyı artırır.
E) Araştırmalar daha hızlı sonuçlanır.

Çözüm:
Cevap: B)
Etik kuralların ihlal edilmesi, bilimsel bilginin güvenilirliğini azaltır ve toplumda bilime olan güvenin sarsılmasına yol açar. Bu nedenle etik kurallara uyulması büyük önem taşır.

Soru 5:
Aşağıdakilerden hangisi bilimsel etiğe uygun bir davranıştır?
A) Bilimsel verilerin kasıtlı olarak değiştirilmesi
B) Başka bir bilim insanının çalışmalarını izinsiz kullanmak
C) Araştırma sonuçlarını doğru ve tarafsız bir şekilde raporlamak
D) İnsan denekler üzerinde izinsiz deney yapmak
E) Bilimsel çalışmaları gizli tutmak

Çözüm:
Cevap: C)
Bilimsel araştırmalarda verilerin doğru ve tarafsız bir şekilde raporlanması, bilim etiğine uygun bir davranıştır. Bilimsel doğruluk ve dürüstlük temel etik kurallardır.