Safevi Devleti’nin Kuruluşu (1501):
- Safevi Devleti, Şah İsmail tarafından kurulmuş ve İran merkezli bir Şii devlet olarak hızla güç kazanmıştır.
- Safeviler, Anadolu’da yaşayan Türkmen toplulukları arasında da etkili olmuş ve bu durum Osmanlı-Safevi ilişkilerini doğrudan etkilemiştir.
İki Devlet Arasındaki Mezhep Farklılığı:
- Osmanlı Devleti, Sünni İslam’ı benimsemişken, Safevi Devleti Şii İslam’ı yayma politikası gütmüştür.
- Bu mezhepsel fark, iki devlet arasında gerilimlere yol açmıştır. Safeviler, Anadolu’da Şii propagandası yaparak Osmanlı’nın iç güvenliğini tehdit etmiştir.
Çaldıran Savaşı (1514):
- Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim, Safevi tehlikesini ortadan kaldırmak amacıyla sefere çıkmıştır.
- 1514 yılında gerçekleşen Çaldıran Savaşı‘nda Osmanlılar, Safevi ordusunu yenmiş ve Şah İsmail’in batıya doğru genişleme çabalarını durdurmuştur.
- Bu zaferle birlikte Doğu Anadolu Osmanlı egemenliğine girmiştir.
Irakeyn Seferi (1534-1535):
- Kanuni Sultan Süleyman döneminde Safevilerle mücadele devam etmiştir.
- 1534-1535 yıllarında yapılan Irakeyn Seferi sonucunda, Osmanlı Devleti, Bağdat’ı alarak Basra Körfezi’ne kadar genişlemiş ve Safeviler’in gücünü bölgede önemli ölçüde zayıflatmıştır.
Amasya Antlaşması (1555):
- 1555 yılında Osmanlı Devleti ile Safeviler arasında imzalanan Amasya Antlaşması, iki devlet arasındaki ilk resmi barış antlaşmasıdır.
- Bu antlaşmayla sınırlar belirlenmiş ve geçici de olsa bir barış dönemi başlamıştır.
- Osmanlı-Safevi Savaşları (1578-1590):
- III. Murad döneminde, Safevi Devleti’ne karşı yeni bir savaş dönemi başlamıştır.
- 1590’da imzalanan Ferhat Paşa Antlaşması ile Osmanlı Devleti, Kafkasya’da geniş topraklar kazanmış, doğudaki sınırlarını korumuştur.
Safevilerle 17. Yüzyıldaki Mücadeleler:
- 17. yüzyılda Osmanlılar ve Safeviler arasında bir dizi savaş yaşanmıştır. Bu süreçte Osmanlılar doğudaki hakimiyetlerini koruma çabasındadır.
- Nasuh Paşa Antlaşması (1612) ve Serav Antlaşması (1618) ile sınırlar yeniden düzenlenmiştir.
Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639):
- Osmanlı Padişahı IV. Murad döneminde, 1639 yılında imzalanan Kasr-ı Şirin Antlaşması, Osmanlı ve Safevi Devleti arasındaki sınır sorununu büyük ölçüde çözmüştür.
- Bu antlaşmayla bugünkü Türkiye-İran sınırı büyük oranda şekillenmiştir ve iki devlet arasındaki uzun süreli barışın temelleri atılmıştır.
Osmanlı-Safevi İlişkilerinin Sonuçları:
- Osmanlı-Safevi mücadeleleri, her iki devletin de uzun yıllar kaynaklarını bu savaşlara harcamasına neden olmuştur.
- Osmanlı Devleti, Safevilerle olan mücadeleler sırasında Doğu Anadolu ve Kafkasya’da hâkimiyetini pekiştirmiştir.
Safevi Devleti’nin Zayıflaması ve Osmanlı-Safevi İlişkilerinin Sonu:
- Safevi Devleti 18. yüzyılın başlarında zayıflamaya başlamış ve 1736’da yıkılmıştır. Bu süreçten sonra Osmanlı Devleti, doğu sınırlarında önemli bir tehdit olmadan varlığını sürdürmüştür.
