Belirtisiz İsim Tamlaması

Tamlayanın tamlama eki almadığı, tamlananın ise aldığı tamlama türüdür.

Tamlanan “-ı, —i, -u, -ü” eklerinden birini alır.

Tamlanana sorulan “ne” sorusuna tamlayan genellikle cevap verir.

Belirtisiz isim tamlamalarında tamlanan eki kaldırılınca tamlama bozulur: çınar ağacı > çınar ağaç, ders kitabı > ders kitap…

Belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan arasında çeşitli anlam ilişkileri vardır:

— Tamlayan tamlananın türünü, kullanım amacını belirtir:
Armut ağacı, ders kitabı, ekmek bıçağı, dikiş iğnesi…

— Tamlayan tamlananın sebebini bildirir:
Sel felaketi, sinir hastalığı, deniz tutması, deprem yıkıntıları…

— Tamlayan tamlananın neden yapıldığını belirtir:
Gül reçeli, bulgur pilavı, salatalık turşusu, irmik tatlısı…

– Tamlanan tamlayanın niteliğini belirtir:
Ayva sarısı, cehennem sıcağı…

– Yer ve zaman ilgisi olabilir:
Yaz elması, kış armudu, taş ocağı, savaş alanı…

– Görev, kurum, kuruluş, yer adı:
Belediye başkanı, Ankara Kalesi, Ziraat Bankası, Taksim Meydanı…

– Tür ilgisi, varlığın yetiştiği, bulunduğu yer:
Van kedisi, Ftize çayı, Hindistan cevizi, Antep fıstığı…

– Tamlayan ile tamlanan arasında araç ilgisi olur:
Tren yolculuğu, vapur gezisi…

– Mecaz anlam ilgisi:
Hüzün yağmuru, yalnızlık denizi, umut ışığı…

– Benzerlik ilgisi:
Sevgi denizi, parmak üzümü, laf salatası…

– “Çocukluk yılları güzeldir.“ cümlesindeki “çocukluk yılları” belirtisiz isim tamlamasıdır.

”Yılları” sözcüğündeki “—ı” ekini çıkardığımızda “çocukluk yıllar” biçimi ortaya çıkıyor, bu ifade anlamsız olduğu
için tamlamamızı isim tamlaması sayacağız.

Not: Belirtisiz isim tamlamasını ayırt etmek için tamlanan ekini çıkarıp tamlamanın anlamlı olup olmadığına bakmak yeterlidir.