Basit Cümle

Tek duygu ve düşünceyi anlatan içinde tek bir yargı olan cümle türüdür.

Basit cümlelerde tek yüklem bulunur.

Basit cümlede temel cümle dışında başka bir yargı bildiren (koşul kipi, fiilimsi—yan cümle) ifade bulunmaz.

— Umut, fakirin ekmeğidir.
— Kalem, kılıçtan keskindir.
— Ben sende bütün aşklarımı temize çektim.
— Müjdeye koşsun komşu çocukları evinize.
— Kağıtlarla camlarını örteyim pencerelerin.
— Sıcacık tarhana çorbasının içimiyle başlasın sabah.
— Ada halkının en önemli geçim kaynağı balıkçılıktı.
— Yaşlı adam, ağacın dallarını kesti.

Örnek 1: Aşağıdakilerden hangisi yapı yönünden basit cümledir?

A) Sonunda her şeylerini satıp kente taşındılar.
B) Binbir güçlükle tepeyi aşıp ormana ulaştılar.
C) Bu toprakları, babalarından kaldığı için elden çıkarmak istemiyorlardı.
D) Sokağın başındaki iki katlı büyük evi onlar aldı.
E) Gece geç saatlere kadar çalıştığı zamanlar uyumakta zorluk çekiyordu.

Çözüm: A, B, C ve E seçeneklerinde bir yüklem ve yan cümlecik olduğu için ve-
rilen cümleler “birleşik” cümledir. D seçeneğinde verilen cümlede fek
yüklem var lakat fiilimsi yoktur, bu sebeple verilen cümle yapıca basittir.

Örnek 2: Aşağıdakilerin hangisinde verilen dizeler basit cümle oluşturmaktadır?

A) Mustafa Kemal barış olmuş,
Gürül gürül akan ırmaklarda

B) Mustafa Kemal özgürlük olmuş,
Özgürlük diye çarpan yüreklerde

C) Mustafa Kemal bereket olmuş,
Uzanıp giden bu topraklarda

D) Mustafa Kemal türkü olmuş,
İnanmış dudaklarda

E) Mustafa Kemal ülkü olmuş,
Uzak yakın bütün bayraklarda

Çözüm: A, B, C ve D seçeneklerinde bir yüklem ve yan cümlecik olduğu için verilen dizeler ”birleşik” cümle oluşturmuştur. E seçeneğinde verilen dizelerde tek yüklem var fakat fiilimsi yoktur, bu sebeple verilen dizeler yapıca basit cümle oluşturmuştur.

Örnek 3: Aşağıdakilerden hangisi yapı yönünden basit cümledir?

A) Sonunda her şeylerini satıp kente taşındılar.
B) Binbir güçlükle tepeyi aşıp ormana ulaştılar.
C) Bu toprakları, babalarından kaldığı için elden çıkarmak istemiyorlardı.
D) Sokağın başındaki iki katlı büyük evi onlar aldı.
E) Gece geç saatlere kadar çalıştığı zamanlar uyumakta zorluk çekiyordu.

Çözüm: A, B, C ve E seçeneklerinde birer yüklem ve fiilimsiler olduğu için bu cümleler “birleşik”, D seçeneğindeki cümle fiilimsi içermediği için ve tek yüklemi olduğu için “basit” cümledir. Cevap D seçeneğidir.