BASINÇ
- Atmosferdeki gazların yere uyguladığı kuvvete basınç denir.
- Bu kuvvet barometre ile ölçülür ve milibar (mb) olarak ifade edilir.
- 45o enlemlerinde 0 metrede 15oC sıcaklıkta
- 1013 mb ya da 760 mm civa olarak ölçülen basınca normal basınç denir.
- Bu değerlerin altındaki basınca alçak basınç (AB), bu değerlerin üstündeki basınca yüksek basınç (YB) denir.
Basıncı etkileyen etmenler
1. Sıcaklık
- Sıcaklık arttıkça basınç azalır. Sıcaklık ile basınç ters orantılıdır.
- Sıcaklığın artmasıyla gaz molekülleri hafifler ve yükselir
- Yükselen havanın yere yaptığı basıncın azalmasıyla alçak basınç alanları oluşur.
2. Yükselti
- Yerden yükseldikçe basınç azalır.
- Yükselti ile basınç ters orantılıdır.
- Yükselti arttıkça atmosferi oluşturan gazların yoğunluğu azalır ve her
- 10,5 metrede 0,75 mb basınç değeri düşer.
3. Yer çekimi
Kutuplarda Dünya’nın geoid şeklinden dolayı yerçekimi fazladır. Bu durum gazların daha çok aşağı çekilmesine neden olmuştur. Buna bağlı olarak kutuplarda basınç artmıştır. (YB) Ekvatorda ise tam tersi durum yaşanır. Yerçekimi ile basınç doğru orantılıdır.
4. Dinamik etkenler
- Dünyanın kendi ekseni etrafında dönmesiyle hava kütlerinin alçalarak yığılması veya yükselerek seyrekleşmesi sonucunda ortaya çıkar.
- Troposferin üst kısımlarında Ekvator’dan kutuplara doğru hareket eden ters alizeler Dünya’nın dönme hareketinin etkisiyle 30o enlemlerinde alçalarak ağırlaşır ve yüksek basınç alanlarını oluşturur.
- Batı ve kutup rüzgarları da 60o enlemlerinde karşılaşıp yükselirler ve alçak basınç alanlarını oluştururlar.
5. Yoğunluk
Gazların yoğunluğunun artması yere uygulanan basıncı arttırır. (YB)
Gazların yoğunluğunun azalması ise yere uygulanan basıncı anlatır. (AB)
Yoğunluk ile basınç doğru orantılıdır.
Basınç Merkezleri
Alçak basınç (Siklon)
Basınç değerleri çevresine göre düşük yerlerde görülür.
Alçak basınç alanlarında dike yönlü yükselici hava hareketleridir.
Alçak basınç alanlarında yatay hava hareketleri çevreden merkeze doğrudur. Bu hareket Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesine bağlı olarak sapma gösterir.
Yüksek basınç (Antisiklon)
Basınç değerleri çevresine göre yüksek yerlerde görülür.
Yüksek basınç alanlarında dikey yönlü alçalıcı hava hareketleri görülür.
Yüksek basınç alanlarında yatay hava hareketleri merkezden çevreye doğrudur. Bu hareket Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesine bağlı olarak sapma gösterir.
